Showing posts with label TANG THU. Show all posts
Showing posts with label TANG THU. Show all posts

Wednesday 4 January 2012

DAH PA TANG THU

Dahpa Tangthu !

Dahpa Tangthu - Zomi Creation Story
Dahpa in lo a kuan nuam kei a, a innkuanpihte in a tai zel uh hi. Zingsang tunga ah tai uh ciangin, “Tu ni-in kuan mah ning in, hi cih khawh ning,” ci-in a tap tung teng uh a tu tawh a kal hi. Zingsang an neek khit ciangin, a innkuanpihte kuan masasak a, amah a nunung hi. Zu beel tung khatin lup sim a, pial khangah puan a khuh khit ciangin, amah zong kuan hi. Khua gal a tun’ ciangin “Hawi” ci-in dawng zelzal a, “Innah
mi khat in hing sam” ci-in a ciahkik hi. Inn a tun’ ciangin, “Mi ih sak leh zubeel hi khong veh e,” ci-in a leih pah a, a ne hi. Lo a kuan nawn kei hi.
Innkuanpihte in, a taitai uh a, a sawtpi ciangin Dahpa a lo uhah a va kuan hi. Sun nilohin lo a kho a, nitak ciangin a ciah hi. A zing ciangin kuankik leuleu a, ahih hangin a lopa khawh khiatsa teng na pokik a, khawh loh a bang hi. Sun nilohin khokik leuleu a, nitak ciangin a ciah hi. A kuankik ciangin a khawhsa teng khawh loh a na suak pahpah hi.

Tua bangin ni tampi a pian khit ciangin Dahpa in, “Bang thu hi peuhmah hiam? Pang ning,” ci-in a pang hi. Dawite khat in lo lai-a vakin, “Dahpa lo khawh sa khawh loh bang hen,” ci-in khuang khat a tum hi. Khuang a tum ciangin, lopa a kikho khiasate tho nainai uh a, a hingkik hi. Dahpa in zong gemgemin dawipa a bawh a, a khuang a sut hi.
Dahpa in khuang a ngah khit ciangin, “Ka lo cingpi khawh sa suak hen oh,” ci-in khuang a beng a, a lo cingpi-in khawhsa a suakkik takpi hi. Tua khit ciangin an minsa a ngen a, a om takpi hi. Tua khit ciangin an minsa a ngen a, a kiangah a om pah a, a ne pah hi.
Dahpa a khuang tawh a innah a ciah a, a deih peuhpeuh khuangtum kawma a gen ciangin a om lualua hi. Sawt loin amah a hau mahmah hi.
Tua ciangin Dahpa zu nung a, mihing ganhing zusa vasate khempeuh zong a sam hi. Ni sagih tawntung sa go, sane, zune-in a lamlam uh hi. Sa a muat lohna dingin khua dam a ngen a, tu dongin kum simin Phalbi khua dam hun ih nei hi. Zan ciangin a lamna dingin khuavak a ngen a, khapi a piang hi.
Tangteuh sasem ahi a, sa lak a bualbualna-in tu dongin a ci pumpi a zol hi. Baibek gual nuam lua kisa-in vok gawl dawn a tuang kawma a lam leh kia a, vok gawl dawn hiam in a nel a sun sisan a, tu dongin a san lai hi. Thankik in a mei tawh thang a siah leh sakhi khat awk a, sakhi in a lehlamin a tai pih hi. Tua ahih manin “Thankik” kici den hi. Bui in khuang tumin lam a makai hi. Thankik a muh ciangin a nuinui a, tu dongin a mit a vung hi. “Nuinui kei un la, na khuang uh tum un la lam un,” ci-a Dahpha in bui a tai leh, nuak a, a khuang tawh a kua-ah a ciah hi. Kuammah in a sam kik zo kei hi. A sawt ciangin bilpi va pai a, “Bui aw, pu Dahpa in, “Tu a hong pai kei leh, a kua-ah tui sa sung ding hing,” ci hi a ci a, a va khem leh tak sanga, khuang la-in a pai kik hi.
Ni sagih khit, zunun a ven ciangin Dahpa khuang dol lua a, nisa-ah a pho uh hi. Ni in deih gawhin a guk sak hi. Dahpa in, “Ka khuang ka lakkik zawhna dingin tau sang ka lam ding hi. Mihing ganhing, zusa vasa, miksi thovai in hing awi un,” ci-in tuate khempeuh a bia hi. Ahih hangin leikha a bia mangngilh hi. Tau sangpi a lam ciangin, leikha in a bul na nene a, a tuk hi. Dahpa zong a si ta hi.
Theih huai: Hih tangthu panin leiutng nate hong pian khiat dan Zomite upna zia hong lak hi. Pasian in om hen a cih ciangin a om mah bangin Dahpa in zong om hen cihte om takpi hi ci hi. “Creation Story” kici thei ding hi. GK
Source: Tedim Chin by Eugene J.A. Henderson, 1963.

THANG HO LEH LIAN DO TANG THU

Thangho Leh Liando Tangthu

Thangho leh Liandote unau neucik ahih lai-un apa un sihsanin tagah suak uh hi. Apa uh omlohzawh unaute neucik hi mah leh, a nu uh pen a mailam ding a ngaihtut ciangin a lungkhamin, a lungleng kawng hi ding hiam, a theihloh kal un pasal neih sim dingin a kithawithawi hi.

Ni khat a tate' mit-ah vaiphulin kuangpi khat tawh khupin a tate a taisan hi. A nu a taimang lam a Ni in a theih ciangin a inn-ah va pai aleh, Thangho leh Liando a na kapkap uh hi. A kahna mun a zonzon hangin a Ni in a mu zo kei hi. "Thangho Liando koi-ah om nei vua?" ci-in zong kawkawi a, inn nuai-ah tuakleh inn tung tawh kibangin, inn tungah kah leh inn nuai tawh kibangin a zonzon hangin mu a zo kei hi.

A tawpna ciangin a Ni in, "Thangho leh Liando ka phawkna dingin hih kuangkum beek la dih ninge," ci-in kuangpi khat a hon leh, tua kuangkum nuai-ah vutkhu vaikhu-in a na om uh mu hi. Tua ciangin a Ni in a mit uh a nawizu pekin hoih takin a silsak hi. Tua ciangin a uital uh tawh a nu uh delh vingveng uh hi.

Lampi-ah Thangho in "Nu aw nong na ngak in!" ci-in a sap leh, "Na uital leh na nau lamsak/lamkhangah hong sawnpai inla, hong delh in." a nu in cih san zaw lai hi. Unaute'n a uital uh tawh delhdelhin; lampi-ah gim-le-tawlin dangtak gawp uh hi. Liando tuidim dingin kuan a; himahleh a tuithawl dim theilo hi. Anu'n a umtaw uh ana vuhvang saksa ahi hi.

Anu un na ngak dinga a sap zel uh hangin hong delh mengmeng un, cih leh taitai thuah hi. Thangho in anau tuitawi a om ngak den hi. Atawpna ciangin ni hong tumin, khua hong zing hi. Inn lam lah a kibansam hong suakta uh hi. Tua bangin agangte' mimphualpawl lak-ah hong giak uh hi.

Agal vuah anu uh galte'n tuakin amat sawm uleh "Kei hong man kei unla, gal-a unaute va man un" ci-in kihemkhia hi. Galte'n unaute giahna pawllak teipi tawh a hong ban dawt uhleh Liando' kheme dawt kha-a, aman na salua-in a u' kiangah "U aw na lua, ka kap dia?" a cih leh a u in, "Bawi, kap ke'nla, cikcik ci in; tua hi leh zusa hong sa ding uh hi," a ci hi. Tua bangin hong cihtak ciangin, galte'n zusa om hi, ci-in pawllak hong hal uh-a, a meikhu zui-in unaute taikhia-in a suakta thei bilbel uh hi.

A taina lam vuah Vompi kuahawm khat tuak kha uh-a, tua sungah hong bu uh hi. Vompi hong lut ciangin a mul in Liando nak sung sunkha hi ding hi ve'n, anak zia sa-in a hehchiai leh, vompi kilatin thakhatin lengkhia-a, a khang ken-ah kia-in a si hi.

Zing khuavakin unaute'n akhang vua vompi sisa hong muta uh hi. Lungdam mahmah napin a semna ding tem neilo-in agangpi uh kiangah tem kawm dingin va pai uh hi. Thangho leh Liando in a vom mat uh a gen ciangin a gang in, "Thangho leh Liando in vompi man uh ei. Khua zang aw, sa pua dingin hong kuan vo!" ci-in hong taangko hi.

Khua mite in a sa pua gai uh-a, Thangho leh Liando in a gilpi guak bek tang kha uhhi. Dahlua kisa'n kapkawmin lui-ah sil dingin apai uh leh a sunga ging helhel khat za-in Thangho in anau' kiangah: "Bawi aw kap kap ke'n; a sungah a ging helhel khat om hi" ci-in a nau a khem hi. Agil hong khei ciangun singkung tung pan vasa khat in, "Thangho Liando aw, khang deuhah, khang deuhah," ci-in a gen hi. Tua bangin khei dingin kithawi le-uh "Khang deuhah" ci'n na hilh zel hi. A khang lamah pai le-uh khua mite in phawk khalo ding cihna hih tuak hi. A tawpna ciangin a thum veina-ah hong khei uhleh, a gil sungah khipi tang vive a na om hi. A mauzong nuamlua kisa-in inn lamah hong ciah uh hi.

Thangho leh Liandote mi' lohung peuhin om a, a muh sunsun uh hawmin mimtang khat mu leh hawmin taang tang khat mu leh phel hawm uh hi. Lo na hong sep theih ciangun khaici ding nangawn neilo uh hi. A gang in aktaang huanin a omlaitakin sailungtang tawh taang hualkhawm uh a, tuateng khaici-in hong zang uh hi. Tagah mahmah uh hi mah taleh amau tegeel unau pen mi hoih, ahih manun mite'n zong a hehpih mahmah uh hi.

Nikhat, khua mui kuanin lo nawl sawlbawk lakah bang hiam khat ui in nana a; ava et uhleh piteek phinphian khat a na om hi. Hehpihhuaisa-in, nek ding nei kei mah taleh uh, "I meilum beek awi sak ni,"ci-in a inn-ah ciahpih uh hi. Anhuan ding neilo uh-a, a lokuankal-un api un anlim mahmah a na huansak thei zel hi. Nikhat, anhuan ding koipan a kaikhawm zel hiam cih theinuam uh ahih manin lo-kuan ding kineihin innkun-ah a en sim uh hi.

Tua bangin a etsim uleh api uh anhuan dingin kithawi-in pialkhangah a din kawmin a-nik a-puanteng lawhpi sung khatah a kisingin mimtang taangtang hong kiakhia latlat hi. Tua teng tawmin a huan hi. Annek hun ciangin Liando in a u' kiangah, "U aw, an ne ni," ci-in sam a, Thangho in, "Mi' su bal mi' taw bal duh ke'ng," ci-in a ne nuam kei hi. Tua ciangin a pi zong kisuangtakin, "Tute aw, tua bangin kei hong kih na hih uhleh, hih i sumtawng vai lakah ka tum mang ding a, na cinat na lainat ciangun, AKTAL SIAKKAWI-IN hih ka tum mangna mun nong bia zel ding uh hi," ci-in a sumtawngah meeinel hong kai-in tua lakah a pi uh a tum mang hi.

Api un a taisan khit ciangin hong hau mahmah ta uh a, Tong leh lamin hong om ta uh hi. Pitek kuama don noploh hong don hong kep ciangun amau ading gualzawhna leh hauhna nak hong suak hi. Damdamin a hauhna uh mun khempeuhah hong thanga, ni khat ni ciangin a nu un na za kha ahih manin, a tate' hauna en dingin Thanghote' innah hong hawh hi.

A neu tung vua kipan a don noploh a kep noploh a, a taisan hi mah taleh, Thangho leh Liando in hoihtakin na bawl veve uh hi. A gante uh a innkim, inn nuai vuah kual dimdem uh-a, zanin hong kisik ciangun inn kilingin a nu uh ihmu theilo hi. "KISISI KEI VE VUA... THANGHO LEH LIANDO' KAWSAH DING HI LEL VE UH TEH." peuh ci-in gante a hamsiat hi.

Thangho leh Liando in tua bang anu' hamsiatna a zak uh ciangin zing khua hong vaak ciangin "Nu, tuzan bang gen na hia?" ci a a dot uleh anu'n, "Thangho leh Liandote' sawmsial aw, hong sing ta luapluap uh teh, hong khim ta diai uh teh a ci hi veng aw," ci-in dawng hi. Pasal dang neisa ahih manin a om den ding lah hilo ahih manin inn-ah a ciah kik hong kul hi.

Apai ding zingsang ciangin inn kimvel a, akbu bah teng, aktui akhon uh a vial khat a tun ma-un, a nu' seeng hong dim hi. Unaute'n a nu' kiangah khuamual atun ciang nungheilo dingin a vaikhak uh hi. Ahi zongin anu uh kidek zolo-in khuamual a tun ciangin nunghei-a, atate innkiim a puanpi, puandum, puansan kiphokhia phengphang leh agan khakkhiatte uh taina leivui kitung biakbuakte hong galmuh ciangin atate hauhsakna thupi sa-in a lung alenggawp hi. Inn hong tun kik ciangin a taangzom vuah khakham vei-in pukin si kici hi.

Thangho leh Liando in zi hong nei ta uh-a, Thangho' zi min in Hantong hi a, Liando' zi min in Neihtong ahi hi. Ni khat ni ciangin a Pute uh veh dingin gungal lamah hong zinna uh a, a kuan lamun Guntui tamlo hi mah taleh, a ciah lam uh ciangin guntui na khangin a kan uhleh Thangho in a zi alet khahsuahin tui in Thangho' zi tai-in a si hi. Tua tawh kizui-in Thangho in hih bangin la na phuak hi.

Ka kuanlamin pal sialsial ta'ng, Ka ciah lamin Guitui a lian e,
Ka thaitong aw na pam lua hi e, Thai aw, tho aw ningzu lup aw,
I sum tual a lentual kawl va lam bang e,
a ci hi.
Mi' pawlkhat genna-ah Liando upa zaw hi, a cih uh hangin a taktakin Thangho mah upa zaw hi. Hih i pu Thanghote' Tangthu tulai mite' ading zong kisam mahmah ahih manin a theihhuai leh a ciaptehhuai Tangthu khat ahi hi. A ki-itna uh, a nunnemna uh, a mihehpihsiamna uh leh a kiniamkhiatnate un, i Kristian nuntakna tawh kisai-in etteh tak lua hi. Tu-in amau mel mu thei nawn kei mah lehang a kimuh thei lai khat om a, tua in gamlak a Thangho-Liando kici vasa zem hoih mahmah nih kithuah helhel den, asan zaw pen Thangho, a engpak pen Liando kici i muh theih ahi hi. A vasa bel khankha, baibek cia khawng khat ahi hi. A lamdanna bel vasa beng peuh in tuate man cih kithei ngeilo hi. Tua ahih manin a sih zawh nangawnun KAMPHA lai uh hi, ci-in kigen hi.

Thangho leh liandote unau pen Cimnuai-ah suak uh a, Geeltui-ah khangkhia uh hi. Geeltui pen gal in simin a kisiat ciangin Dimpi gam, Tuikawi-ah galtai uh hi. Thangho zi min Hantong hi-a ta neilo-in si hi. Thangho zong a sih ciangin Dimpi gamah kivui hi. Tuikawi tawh kigamlalo Cingkuallo a kikhawh lai-in Thangho' khi kimu hi. Dimlote haliamto khat in Taaklam mual-ah Thangho' teipi mu-a; Thangho' lutang zong Dimpi han keen sungah sengbeem cia pha-in tuni dong kem uh, cih thu zong om hi.

Liando in zong zi nei a; amin Neihtong ahi hi. Lailen khuate'n a sialte a deihgawh manun Liando that uh hi. Naulakte'n a lutang la-in Dimpi a Thangho' hanah koih uh-a, a gamh zong a taakdo (inka zawlpi) dongin tom uh hi.

MAU ZUANG TANG THU

Mauzuang Tangthu

Nidanglai in Zou kho khat ah innkuon khat ana um ua, tanu khat anei ua, amin Mauzuang asa uhi. A pasal in a zi a damtheilou ziehin lungkie in numei dang khat ang helsanta hi. A numei dang pen in zong tanu khat anei a, amin Subingtal ahi hi. A numei dang heel pen tawh sawtlou in ang kiteengta uhi. Mauzuang khu Subingtal sangin a taahzaw a, khuo atheizaw thamtham hi. Subingtal a nau bangbang a bawl in a iitbawl mama hi. Hilezong, innsung khatah a umkhawm ahizieh un a nute uh a kituoh thei sih ua, huntengin Subingtal nu'n Mauzuang a mawmat sawm gige hi. Subingtal tawh a umkhawm chiengun zong Subingtal nu'n a tanu thepsi in a kapsah zel a, Mauzuang a gawh a, ahouse zel a, khatvei tengin ki hasiet bawlin ann zong nelou tui zong dawnlou pou in aum thei zel hi.

Zipi leh Mei Kituohlou: Tuabanga ang gamtat chiengin Mauzuang nu'n zong zada in Subingtal nu tawh ang kituoh thei tasih ua, nitengin ang kibuoi gigeta uhi. Subingtal nu'n zong Mauzuang nu a pasal kungah hehse gige in, Mauzuang nu a hepkhiet sihleh kikhen mai diingin ang genta hi. A pasal in zong Subingtal nu iitbawl in Mauzuang nu paikhiet theina diing lampi ang suita hi.

Nikhat Mauzuang pute (A nu pate)kawm diingin ang kuon ua, Mauzuang pute khuo a tomkhat ang taam zou un a kholang uah ang kileta uhi. Mauzuang te khuo leh a pute khuo khu tuipi khat in ahal ahi hi. Innlang ang zuon ta ua, leitung ang tun tahun Subingtal nu'n Mauzuang nu khu lei tung apat tui sungah a sawnpuata hi. Mauzuang nu zong panpina ngen in a kikou a, Subingtal nu'n koima a panpi sah sih hi. Tuachi'n Mauzuang nu zong tui a kie in, Ngami asuohta hi.

Tunnu Umlou in Mauzuang Genthei: Tuazou apat in Subingtal nu'n Mauzuang khu innsungah ha gawt pi'n ang gawtta hi. Ann akham in ape sih a, tui zong a gilva in adawn sah sih hi. Bawlsietna chinteng in a bawlsie a, Mauzuang shi theitheina diingin bangma kichingtah in ape nawnsih a, a tanu Subingtal khu hoitah in a duot mama hi. Tambanga Mauzuang ang gawtbawl chiengin Mauzuang tha leh zungte hing kiemkiem in, a gawngtaam gawpta hi. A kibawlsiet nate a ngaisut chiengin katam lou in, "Ka nu tawh umkhawm hileng tambang in genthei lou ma diing hiveng maw" chi'n a innkuonpite theilou kaal in akap zel hi. Mauzuang in a iit mama anu tellou in simleitung ang zangta hi. Niteng in atha zawngkhal suhsuh in, lungleeng leh gilkiel sengin atha azung ang keta mama a, Subingtal ahileh thuong thetthut in ameel zong a hoisih hi.

Tunnu Tawh Kipawlna: Mauzuang zong sun chiengin agil akiel thei mama a, a lung aleen seng ziehin a nu kisawn khietna luipi langah ava hawta hi. A nu kisawnkhietna tuili gei ah lungjuong leh hasetah in anu ang han a, a kapkap maita hi. Tomkhat zou in tui sung apat in Mauzuang nu ang pusuohta a, Mauzuang hituite siahul pieh in a nawi anesah hi. A nu'n a anglum ah Mauzuang noptah leh khophawhlou in iimusah in, Mauzuang zong tomkhat sung a gentheina leh a kibawlsietna te manghil in anu anglum ah nuomtah in ang imusuh paita hi. Simleitung ah gentheina leh hamsatna tampi um nanleh nu leh pate anglum itun chienga hamuondan a lamdang hi. Mauzuang ang khahlaw chiengin anu'n zong hunsawtpi kigop leh Mauzuang inn atun chienga kibawlsiet diingdan thei in Mauzuang kungah, "Tu'n innlang ah peita'n len, hing haw zelzel zaw in. Inn tungha lechin Subingtal nu'n hing dawm sih va" chi'n Mauzuang a nuasawl kiata hi.

Inn ang tunin Subingtal nu'n Mauzuang bawlsiet thei bang pen in ana bawlse zel a, ann leh tui zong a khamkhop pelou in gawt theina zousie'n agot gige hi. Hilezong Mauzuang in anu tawh kimukhawmna hun ang neithei uapat achi alu hing damin ameel ang hoi deudeu a, achi asa hing nousuoh in a khosung ua naupang meelhoitah ang suohta hi.

Subingtal nu zong lungkham in Mauzuang bang zieha tua banga meelhoi thei leh chi leh sa hoi ahiei chi ang suikhiet sawmta hi. Nikhat vaipawt khem kinei in Mauzuang umdan ang dap-etta hi. Vaihamsang pawl in Mauzuang zong a nu kunga haw diingin ang peita a, Subingtal nu'n zong a dapzuita hi. Mauzuang leh a nu luipieu a noptah leh khophawhlou a kipawl khawm ua, ki apmai in lungdung luivai ah a kidel lele ua, Mauzuang agim chiengin anu angsung senan a kinei a, anu'n hawmthaw tah leh iittah in anawi a nesah zel hi. Tuazou chienga tomkhat khat iimu sah in Mauzuang ang khahlaw chiengin anu'n zong a bawlngaina bangin Mauzuang inn langa pei diingin a sawlta hi. Tuabanga kikhela pumpum a kikhen in Mauzuang inn langah ang kileta hi.Tua a umdan zousie uh Subingtal nu'n a dap-et a, ama tangin a ha gawt in ana thangpai mama hi. Tuami ni apat Subingtal nu'n Mauzuang nu thatheina diing lampi ang sui suita hi.

Mauzuang Nu Shina: Subingtal nu'n zong a pasal kungah Mauzuang leh a nu umdante aselam in agen genta a, Mauzuang nu atha sih leh ama zong innlanga nuakia mai diingin Mauzuang pa ang gita hi. Amaugel kihou dapin Mauzuang a nu kunga a haw diing ang dapzui tagel hi. Mauzuang leh anu luipieu a nuomtah a kimawl in, luidung luivai ah ang ki apmai ua, Mauzuang agil ang kiel chiengin anu'n a nawi pie in a anglum ah nuomtah in ang iimu sahta hi. Tualaitah in Subingtal leh a pasal kipan in Mauzuang nu aman pai ua, hakhe nuom nawnlou in innlangah ang peipita uhi. Subingtal nu'n zong taubeelpi khat ah tui hing suong in Mauzuang nu beelpi sungah ang koita hi. Koima panpi diing neilou in Mauzuang leh anu kikhela pumpum in a bawlthei pen uh a kika ka maita uhi. Mauzuang nu'n, "Bawi, ka shi chiengin kasa hing ne mawng mawng sinlen, ka gu ka taangte hoitah in kholkhawm inlen i huonsung ah hing vui in" achi hi.

Tui hing sa deudeu in Mauzuang nu hinna zong tuisa in aban banin ang tumtou hiei hiei ta hi. Mauzuang in, "Nu aw, tui in na heitan ang tum tai?" chi'n adong zel a, a nu'n zong, "Ka kephang chieng chieng hing tumta e" chi'n adawng hi. Mauzuang in anu pawtsan ngamlou lah hunkhe ngamlou in, "Nu aw, tui in na heitan ang tum tai?" chi'n adong zel hi. "Ka khup chieng chieng hing tumta e" chi'n Mauzuang nu'n adawng zel hi. Tomkhat zou in Mauzuang in, "Nu aw, tui in na heitan ang tum tai?" chi'n adong zel a, a nu'n, "Ka kawng chieng chieng hing tumta e" chi'n a dawng hi. Tomkhat zou in Mauzuang in, "Nu aw, tui in na heitan ang tum tai?" chi'n adong zel a, a nu'n, "Ka gil chieng chieng hing tumta e" chi'n a dawng hi. Tomkhat zou in Mauzuang in, "Nu aw, tui in na heitan ang tum tai?" chi'n adong zel a, a nu'n, "Ka awm chieng chieng hing tumta e" chi'n a dawng hi. Tomkhat zou in Mauzuang in, "Nu aw, tui in na heitan ang tum tai?" chi'n adong zel a, a nu'n, "Ka ngawng chieng chieng hing tumta e" chi'n a dawng hi. Tuazou in Mauzuang nu tui in tum in ashita hi. Mauzuang kapkap in a beidong mamata hi.

Mauzuang in zong anu chi bang bangin a nu sa ane sih a, a gu leh taangte law khat a kholkhawm in a huonsung auh a vuita hi. Hun sawtlou in a nu gu leh taangte khu theipi kung khatin ang pouta hi. Ang gata a, Mauzuang in a gilkiel chiengin theipi ava ne zel a, ahum in ahum a, agilva thei mama hi. Suningtal in zong tua theipi ga ava nezel a, hilezong ama nu kam ah theipi ga khu khalong in neeh theilou taah theilou in aum zel hi. Tuabanga Mauzuang gilkiel chienga a nu nawitui bang banga hum leh tui theipi ga aneeh apat ameelte ahing hoi kia paita hi. Tuachi'n Mauzuang khu a khosung ua nungah melhoipen leh duongching pen ang hita hi. Nikhat Kawl mangpa Mauzuangte khuo a ahing suohkhah leh Mauzuang khu meelhoi sa sengsengin ang kiteenpita a, Kawl mangpa leng innpi sungah nuomtah in ang khosata hi.

Mauzuang Tuisa Kibuoh: Hunte hing peizel in Subingtal nu'n Mauzuang nua kawm diingin achiel hi. Mauzuang zong nua kawm diingin ang hawta hi. Subingtal nu'n zong Mauzuang muda sengsengin tha theina diing lampi asui zing hi. Mauzuang nuakawm a ahaw laitah in ni khat Subingtal nu'n Subingtal tawh ki gulluh in Mauzuang tha theina diing lampi ang suita uhi. Subingtal nu'n Subingtal kungah, "Ka samsi tuonghawm ah hing khesuh vangin a tawm diingin kang sawl diinga, nang na top nuomlou diingin, Mauzuang topsah diing. Tuachienga tuisa buohkhum diing" chi'n Subingtal a thuhilta hi. Lungthu tungah tuisa ahing awmta ua, tui ang sou laitah in Subingtal nu'n zong a samsi khu tuongvang ah ang khesuhta hi. "Eh, ka samsi innnuoi ah khietsuo ing ee, Subingtal vatawmta vawi" achileh Subingtal utlou kinei in Subingtal nu'n zong, "Subingtal, bangzieha hichi sawlha nahiei? Na U Mauzuang bangin thu na mang sih diei, Mauzuang nangma thumang zaw, ka samsi hing vatop sah aw" chi'n Mauzuang samsi tawm diingin asawlta hi. Mauzuang zong thumang chitah innnuoi a samsi kie tawm diingin a peisuh paita hi. Thakhat lou in Subingtal nu hing dingtou pai in lungthu tunga tuisa kileh vapial nou haipum dimtah sawh in Mauzuang a buohkhumta hi. Mauzuang zong innnuoi ah kipeeh in shi diing ngah in aum hi. Subingtal leh anu'n kitheimaw bawl in a donta sih uhi.

Sa-ngate Nupa in Mauzuang Tawm: Tuazou sawtlou in Sa-ngate nupa in Mauzuangte innhang ah lam ahing zawt ua, Mauzuangte innnuoi a mikhat shi diing ngah a kipeeh amu chiengun ava enpha ua, a nau uh keem diingin Mauzuang khu ang lata ua, a kholang uah ang zawpita uhi. Hoitah a azen nua un Mauzuang zong ang damta a, meelhoi leh duongching tah ahing hikiata hi. Sa-ngate nau keem in aumta hi. Sum chiengin lungleeng in laa asa zel hi. A nu tawh a kipawllai hunte ngaisut zelin nop asahdante laa a phuo in, "Nidang in la Kawl mangpa zi'n ka um ee. Tunla tunla ngahsa nu nau kaching ee" chi'n la asazel hi.

Mauzuang Kitatkhietna: Nikhat a kho tangvalte uh gamvahte'n Mauzuang lasah ang zata ua, hoitah a ang ngai uleh Mauzuang in, "Nidang in la Kawl mangpa zi'n ka um ee. Tunla tunla ngahsa nu nau kaching ee" chi'n ang sata hi. Tangvalte'n zong a kho hausapa uh kungah hing gen in Mauzuang tatkhiet diingdan vai ang hawmta uhi.
Tuachi'n kho hausate leh sa-ngate nupa hing kihou in Mauzuang tatkhiet diingin ang ngenta uhi. "Mauzuang hing pekhie unlen sum tampi hing peva ung" achi ua, hilezong sa-nga nupate'n, "Sum chiling hing savan, zau in taitai tava ung" chi'n a utsih uhi. "Ahileh, siel hing peva ung" achi chiengun sa-ngate nupa'n, "Dachieng siel in mawww hing chivan, zau in taitai tava ung" chi'n a utsih uhi. "Ahileh, zam hing peva ung" achi chiengun sa-ngate nupa'n, "Dachieng zam dungdung chi'n hing ging van, zau in taitai tava ung" chi'n a utsih uhi. "Ahileh, dahtal hing peva ung" achi chiengun sa-ngate nupa'n, "Dachieng dahtal mongmong chi'n hing ging van, zau in taitai tava ung" chi'n a utsih uhi. A tawpawp in, "Ahileh, noute'n hing gen un, bang hing pie uleng na ut uoi?" chia adoj uleh, "Khiba khat tawh, zu eeh pota khat tawh, natang khil khat tawh, napkhem pota khat tawh hing pie ulechin Mauzuang na kilaah kiata diing uhi" achita uhi. A kho hausate zong hing kile in khosung pumpi ah zu eeh leh napkhem pota khat tuoh ang khonkhawm ua, natang khilkhat tawh hing puo in sa-ngate nupa ang pieh uleh sa-ngate'n zong Mauzuang ang pepai uhi. Tuazou in Mauzuang khu kho hausapa tapta tawh kiteengin nuomtah in a khosata ua, Subingtal te nuta suhkhah theilou in nuomtah in a khosata hi.

CING KHUP LEH NGAM BAWM TANG THU

Cingkhup Leh Ngambawm Tangthu

Nidanglai-in a kithutuak mahmah lawmta nih om uh-a, lo peuh a kilawm thei zel uh hi. Ni khat ni ciangin anih un pasal a nei tuak uh hi. Lamdangtakin a gilnat uleh a sung vua nautat a kituak hi. Amau zong lamdangsa-in kikum uh a, "Lawm aw, i naute numei tuak a hih uh leh kizawl sakin, pasal tuak ahih uh leh zong kizawl sak ni. Numei leh pasal ahih uleh kitengsak ni" ci-in a kiciam uh hi. Nau hong neihtuak ciangun khat numei, khat pasal hong hi-a a pasal Ngam Bawm phuakin a numei Cing Khup a phuak uh hi.

Anau neih nungun zong lawmtate kingaihna beituanlo-in lo khawng akilawm den lai uh hi. Lamdang takin naungek tegel a gilkial hun u leh a kah hun bang a kituak theizel hi. Nauluai khat-a asial khop ciangun a kah uh dai a, asial tuam ciangun a kapzel uh hi. Asa uh akisukkhak peuhleh cingh uh-a kep zong kullo hi. Khangto zelin hong tual taithei ta uh a, kimawl khawmin kithuah den uh hi. Ataksa uh akhan' tawh kizui-in akingaihna uh zong khang-a, nungak tangval hong hih ciangun, a nute bangin nasep silbawlna-ah kilawmin singnuai gammualah akithuah den uh hi.


Nikhat, Ngam Bawm' pa sabetna-ah tuahsia-in hong si a, Ngam Bawm tagah suak hi. Apa' sihnungin zawng hiaihiai uh a, puansilh nikteen kisia-in gentheitakin Ngam Bawm anu tawh khosa uh hi. Himah leh Cing Khup leh Ngam Bawm kingaihna bel kiamtuanlo-in khang zaw hi. Tua ciangin Cing Khup' nu a lungkia-in, Cing Khup a tai theizel hi. A nu'n a taitai ciangin Cing Khup in Ngam Bawm a itna lian semsem a; atawpna ciangin Cing Khup' nu-le-pate in khua dang-ah a pemkhiat pih uh hi. Himahleh itna in gamla leh nai theilo-in Ngam Bawm azu aham thuakin singnuai gammual tawnin Cing Khup heelin va kuan den hi. Lampi a thelnah lakkhawngah a khawl ciangin singkung peuhah kahin la asa zel hi.


“Amual in hong hal kamkei mual in hal
Hal zolo e Zawl Cing ngai ing e,
A tui in hal ciautui in hong hal
Halzo lo e Zawl Cing ngai ing e”

Vang kingaihna hangin nikhat melmuhloh zong a kum kivei bang ahih manin Cing Khup leh Ngam Bawm om zolo tuak uh a, apasal zaw Ngam Bawm, Cing Khupte' innah ava lengla hi.

Cing Khup nu'n, "Hong hawh nawn dah mai in Cing Khup' gentheih ding deih ke'ng." ci-in zawn ko gawp hi. Ngam Bawm ciah a, Cing Khup' nu'n, "Ngam Bawm tagah genthei ahih lam theilo na hiam? Sithuaisa-in, tawpsan in" ci a atai Ngam Bawm in na za sim hi. Tua bang thu a zak ciangin Ngam Bawm lungliap leh duangvulin a hehtha peuh suakin Cing Khup nu' a cina mai leh cih bang khawng peuh ngaihsunin a khasiatna la a sa hi:
"Cing Khup nu’ tongsuah siahkun a ka ngaih,
Cing Khup tawh laitawi ton lo aw e.
Ka luankhi'n tuibang hong tuum hi e,
Cing Khup na tun in na tun lungmawl in sanggah lua hong ci"

"Sanggah muantu-ah va bual leng e,
Laukha selo aw omlai tang thei leng,
Na tun sung nekin neinuam ing e."

Cing Khup' nu'n nak kham lua ahih manin dainawl peuhah akithuah uh hong kulta a; atawpna ciangin amaugel' ki-itna khuakim khuapam-ah thangin mite in hehpih mahmah uh a, a kiteen theih ding uh a deihsak mahmah uh hi. Gamlak khawngah vakin lasa-in kumkhen hun kikhekte, huihkhi laang leh vasa hamte'n a lungzuan uh phawngin sing leh lopa banga kihekkhawm ding bang a lunggulh uh hi.
"Cing Khup leh Ngam Bawm liangvai lua sang e,
Gamah tangnah silhpuan in nei e.
Cing Khup leh Ngam Bawm liangvailua sang e,
Puanbang pomna'n leibang lel ve vua,

Cinghim khimin zing hong zialkhawm hen aw,
Banzal naangbang hong henkhawm hen aw.
Cing Khup ka ngaih manin tuanglam i tungah,
Khawkhang phaikhin sem e vuang ngel-ngel.

A singzing nuai-ah tangnah lam nuai-ah,
Zawlcing sialbang giahpih nuam ing e,
Thangvan ging dimdim laikhun thawn cia,
Puanbang pomna'n leibang lel ve vua"

Cing Khup leh Ngam Bawm in a lungsim uhah ngaihsunsunin, a tawpna ciangin Cing Khup in, "Ka nu leh ka pa va hopih himhim ning in, bang agen uh hiam?" ci-in zahtak maizum zong khual zo nawnlo-in a itna uh atangtun sak nadingin Ngam Bawm in Cing Khup' nu leh pa ava hopih hi. Cing Khup' nu'n na ko gawp kik ahih manin zum leh daiteng thuakin khasia-in hong ciah kika:
"Ka tun va dong aw Ka zua va dong aw,
Khuakhal tuibang kei hong la ve aw,
Na tun va biang e Na zua va biang e,
Khuakhal tuibang lakna nailo e,"

Tua bangin a zawn a ngauna uh tawh a nun a koko ciangin Ngam Bawm in nuamsa nawnlo banah a lungkia-in a inn vuah a hawh nuam nawn kei hi. Tua banga, a kimuh nawnloh uh ciangin Cing Khup a lungleng mahmah hi. Ni khat ni ciangin Cing Khup a ci hong na a, a thoihthoih hangin a dam tuan kei hi. Atawpna ciangin beidong kisa-in anu-le-pa'n, "Cing Khup a dam sak thei a om leh, nu hi leh kizawl sak ding, pa hi leh kiteng sak ding" ci-in a gen uh hi. Ngam Bawm in tua thu a zak phetin avahawh pah vingveng a, Cing Khup in amel amuh lian tak ciangin hong halh hiaihiai a hong damsiang ta hi.

A damsiang ciangin Cing Khup' nu-le-pa'n a tanu uh Ngam Bawm tawh akiteengsak nuam tuan kei hi. Ngam Bawm hehlua-in, Cing Khup' nu agawt danin kinei-in Cing Khup' lu zaang a samzang khat botkhia-in Ngazamlui pangah suang a delhsak hi. Tua ciangin Cing Khup a cina-in hong gim semsem-a, a nini-in gim hiaihiai hi. Cing Khup gim semsem cih Ngam Bawm in a theih ciangin va delh pah vingveng a, ava muhleh a upmawhna sangin na gim zaw hi. Luigei a, a samzang koih bulh kikleh dam ding cih ngaihsunin ala dingin va kuanpah hi. Himahleh tui na khanga, a samzang na taimang khin ahihmanin mu zolo hi. Tupi heipi tawh asing asuang teng kalin lumlet mah leh a mu zo tuan kei hi. Cing Khup lah ani ani-in kiam hiaihiai ahihmanin atawpna ciangin hong si ta hi. Ngam Bawm dah luan ahih manin la a sasa hi.
"Cing Khup ka ngaih aw sen a ka ngaih aw
Khupching ka ngaih kulsin tang ta e,

Ka siallum pan tang kawlhei liang a bat
Cing sesul sabang ka zuimawhe,

Atui sukin luang damdiai- in luange
Cing aw vaibang na tham na hie,"

Cing Khup hong sih hial ciangin Ngam Bawm lungzuang mahmah a, mawh kisa, a kisuan lah tawh a khasiat tawh inn-ah kikulkhumin sigalin zong va pailo hi. Cing Khup' kha in khenglah lua-a, Ngam Bawm a muhloh ciangin kikhangsak a hankuang-ah a luang kita zolo hi. Sivui dingte beidongin "Ngam Bawm a omloh man hinteh, va sam un" ci-in ava sam uh hi. Ngam Bawm hongpai ngei a Cing Khup' luang kiangah, "Cing aw, kineusak mai in, hi ci ding mah hihang, khasialo-in pai mai in" a cih leh siluang hong neu hiaihiai-in hankuang sungah hong ta hi. Vui ding a hong kisak uleh hankhukah hong kita kei leuleu hi. Ngam Bawm in, "Cing aw, kineusak mai in, hi ci ding mah hihang, khasialo-in pai mai in" hong cih kikleh a luang hong neu hiaihiai kikin hankhukah a vuithei uh hi. A vui zawh un Ngam Bawm in Cing Khup' han tungah Zozam a vasuan hi.

Hun hongpai zel-a, Cing Khup' nu'n atanu leh Ngam Bawm gawm ding hong sawm hi. Ngam Bawm a bawlsiatleh a tunga abawl dante hong kisikta hi. Ngam Bawm pen Cing Khup' nau Sial Cing ading a zolsawm uh hi. Cing Khup nute' lolai-a mawngsing lianpi sim leh mal sun aka zei-zai ahiang in mual bang khum hial khat a po hi. Cing Khup' nun tua mawngsing Ngam Bawm khiasak a Sial Cing tawh kithuahsak dinga lunggeel hi. Tua dingin Ngam Bawm cialding sawmin naanglom khat tawh kuan-a, a bawldan uh kisuangtakin ava gen ngam kei hi. Atua cihna lamin a nanglom lem khinin a hong ciah kik hi. Anu hong kipan kika, a khausum peh tawh a kuan hi. Aman zong gen ngamloin akhausum tawi apehzawh ciangin hong ciah kik hi. Tua khitciangin ava kuan kik leuleu a, a tawpna-ah a va gen hi. Ngam Bawm in zong na nial samlo-in na mang pah vanglak hi. Inn a tun ciangin Sial Cing sam a "Zing ciangin Ngam Bawm sing khiatna-ah na va zui dinga, lolai khawngah na kipuk khemkhem sak dinga, ahong phot ciangin na na kawi zel ding" ci-in thuhilh sim uh hi. Zingkhua hong vakin, sun-an meh limtak bawlin Sial Cing puasak uh-a, lokuan dingin Ngam Bawm va zawnsak hi. Ngam Bawm gawsem leh thau pua kawm, heipi liangbatin Sial Cing' lolam-ah a zui hi.

Lo hong tung uh-a, Ngam Bawm in mawngsing honkhia hi. A kaa khat sun ma hihkhop-a, tua zawhin a katuamah nahteh phahin tu-a gawsem a tum hi. A lungsim mitkha-ah Cing Khup kia mu-in, anu' deihsakloh danleh, tu a Sial Cing adingin azoldante a ngaihsut ciangin Cing Khup longal midang a om thei kei hi.
"Ka silhpuan tang aw ka kaihdial tang aw,
Ka Sial Cing tawh laitawi ton ve aw.

Silhpuansia nong ci kaihdial sia nong cih,
Nang Sial Cing tawh laitawi tawn lo le'ng,

Cing aw na malnuan na tun lungmawl in,
Pamlo sang singsawl khian ei sawl e.

Ka semgua pan tang kawlhei liangbat ing,
Tulsing lel a khua va thil inge,

A u lah ngai ing anau lah ngai ing,
A milai pen ka ngaih tung nung hi,

Cing aw na laukhan' naubang hong nui-in,
Melmuh dingin thilmun hong leng aw,

Cing aw na laukha mel mu nuam ing e
Khattang koi-ah sawlbang na hei hiam?"

Lungzuangtaka gawsem tum a la hongsak ciangin Cing Khup' kha omtheilo-in musi-in hong lenga; Ngam Bawm' tungah hong lam diaidiai hi. Cing Khup' kha muhtheih a hong len ciangin Ngam Bawm in khenglah mahmah a, ni bang tum ngeikei leh a ci hial hi.
"Thilmum hong leng e Cing aw na laukha,
Khau bang ciahna leibang lel maw'ng e,

Cing aw na laukha tangbang i kholh ni'n,
Tung sunni vaibang thamsawt hen aw,"

Sun-an nekhunin Ngam Bawm an ne dingin singkung pan kum suka, a bulah Sial Cing na kipuk khembawlin pheingo dawk henhanin a lum hi. Ngam Bawm in aphot kawmin, "Mita mi nau hi ci dingin kilawm kei" cihsan lel hi. Sun an nekzawhin sing hiang hong khia kika, agim ciangin a ka thuam a gawmsem la-in la asa zel hi. Cing Khup' kha hong kilak kik zel-a, tua bangin a kithuahthuah uh hi. Nitum dek kuanin singhiang lang khat a khiakik hi. Ciah hong hun ta-a, a lungsim in Sial Cing pen Cing Khup hi zaw leh, ci-in a samsam hi.
"Muikhua zingta e, seinou tam gual aw,
Tunsiang sihkhum bang zuanta ni e,

Cing aw na laukha tangbang ka kholh ni'n,
Tung sun ni vaibang thamsawt hen aw,

Ka tem apai a kuah le'ng ci buang ing,
Zawl Cing ka ma-ah pai leh cinge,

Ka tembang mi tem a om ve diam aw,
Zawl Cing bang mi’ nau a om ve diam,

Vabang hong leng aw damtui tanggual aw,
Sialbang lian leng hei nawnlo ding hi,

Ka siallum pan ing na kawlciang pan ing
Cing sesul sa bang ka zui mawh e,"

Hantung a a Zozam suan zong hong pakta a, Ngam Bawm in Cing Khup' muhloh/lawh loh dingin pammaih sa lua hi. Tua pakte amuh ciangin Cing Khup' melmu bangin a kingaihsun hi.
"Ka buktual zang a zozam ka suan in
San in pal ven ngaih in lo mawh e,
Vual in lo thei ka sinlai- ah damtui ata e,"

Hantung a Zozam pak ana kilo theizel hi. Kua lawh hiam cih theinuamin Ngam Bawm in zankhat apang hi. Zanlaitakin sangak khat in hong lo a, Ngam Bawm in thakhatin manin "Bang dia ka Zozam pak na lo na hia?" ci-in a dotleh, "Ka pi Cing Khup' hong sawl hi. Ama adia ka lawhsak hi" ci-in a dawng hi.

Tua phetin "Na pi Cing Khup koi-ah om a hiam? Na gen masiah kong khah kei ding hi," ci-in dong a, sangak in "Cing Khup misi khua-ah om hi, a lampi keen leh kawlse lak ngen ahi hi," ci-in Ngam Bawm ahawh theihloh ding dan ahilh hi.

Tua ciangin, "Tua bang ahih leh pai inla paklo dinga nong kuankik ciangin lam tawntung-ah akmul hong bot in" ci-in Ngam Bawm in sangak a pai sak hi. Acih bangin sangak hong kuan kik ciangin lam tawntungah akmul hong bawt-a, (sangak in ak amat cianga amul a bawh kipatna ahi hi, kici hi). Tua akmulte zui-in Ngam Bawm misi khua a hawh dingin a kuan hi.

Keen leh kawllakah khaugui peuhah luai-in, a tawpna-ah Cing Khupte' khua a va tung hi. Misi khua a innte telhawng khawng a kilam hi-a, Nambawm in innkaa khawng asik ciangin a cim zuazua geuh hi. Cing Khup in Ngam Bawm na ngai mahmah lai-a, hoihtakin na bawl hi. Nitak hong hi-a, HAM a giahna ding a et leh Ngam Bawm in saguh tampi mu a, a khente paikhia-in akhente bicingah siat hi. Zingkalin saguhte mi hong suak uh a, mai hon phiat sauhsauh uh hi. Ngam Bawm in misi khuate hin dan lamdang a sa mahmah hi.

Nikhat misi khuate'n ngabet hong sawm uh a, Cing Khup in Ngam Bawm zong va kuan dingin sawl hi. Luilam zuanlo-in tangdung khawngah pai uh a, mauteh peuh abawm vuah aguang guang uhi. Ngam Bawm in lamdangsa-in a bawm tawphah ding mauteh tamlo tawm khat a koih niangnuang hi. Inn hong tun ciangun Cing Khup in, "Nga nong man uh hia?" ci-in a dot leh Ngam Bawm in, "Bang nga i man dia, taang dung khawngah nga kibeng hi ven." cihsan hi. Cing Khup in bawmtaw a et leh mauteh bang zah hiam khat mu a, "Nga tawm nong pua mah veleh, koi hong em pah dih ning." ci-in mei a honh em leh ngasa bangin a puak hi. Ngam Bawm in a em ciangin lah mauteh keu mah bangin a kangtum vutvut mai hi. Misi khua ate' adingin mauteh pen ngasa ahi mai hi.

Nikhat sabeng dingin a kuan kik leuleu uh hi. Lunggam leh tangngol khawng peuh man uh a, a zawng luailuai uhi. Amau a dingin tuate pen vompi leh sahang ahi hi. Sa huan uh a, khindangah a hang uh hi, salute kongbiang leh bangah a suang uh hi.

Atawpna ciangin Cing Khup in "Ki-it kingai mahmah ta lehang, omkhawm thei nai mahmah lo hi hang. Inn lamah va paiphot inla, na voktal va go in. Asa na nek zawh ciangin lupna tung bichingah teipi leh siat inla, anuai san-ah lum in."ci-in a hilh khit ciangin Ngam Bawm a paisak hi. Ngam Bawm zong ciah pah a, Cing Khup' gen bangin a hihpah takpi hi. Lupna tungah alup laitakin Cing Khup' kha musi-in va lengin teipi va bot khia aa, a dip sun letin, Ngam Bawm si hi. A sihphetin akha uh kigawmkhawmin misi khua a tung pah uh hi.

Telhawng a inn kilamte Ngam Bawm in thupi salua-a, "Hiai innte kua lam ahia?" Ci-in a dot ciangin Cing Khup in, "Tuma nong pai lai a nangma nong lamsak ai ve le, manghilh khin ta na hi maw?" ci-in Cing Khup in nuikawmin a dawng hi. Tua bangin leitungah ki-it kingai mahmah ta le-uh deih bangin a omkhawm thei ngeilo uh hi mah taleh, misi khua-ah bel nuamsa takin tawp ni neilo-in a omkhawm thei ta uh hi.

LENG TONG HOIH TANG THU

Lengtong Hoih Tangthu

Nidang lai-inah Leng Tong Hoih a kici unau pasal sagih lakah numei khat a om hi. Tua numei a ute, a naute in a deih khempeuh a pia uh hi. Tua ciangin,"Tu-in bang na deih lai hiam?," ci-in a dot uh leh,"Van-a aksinelkai deih lai ing," a ci hi. "Tua ahih leh va la nung in, kong tun mateng uh na pusuak peuhmah kei in," ci-in inndei tungnung pen sungah sau veipi a khom ding ann, sing, tui a kicing takin koihsakin a nusia uh hi.

Ahih hangin a ute a tun ma-in Leng Tong Hoih pusuakin a kisil hi. A samzang khat tui in tai-a, tuitaw-ah Kawlmangpa a kisil leh, a tungah a baang hi. "Hih samzang sau nah e," ci-in a zialzial leh theipum cia a pha hi. "A sam zong sau, a mi zong hoih inteh, va zong un," ci-in a nasemte thu a pia hi.


A nasemte zong paipai-in Leng Tong Hoihte' khua a tun uh ciangin a inn vengte a dong uhleh, a inn vengte in, "Leng Tong Hoih hi, unau pasal sagih lakah a mah bek numei hi. A ute in a deih khempeuh a piak khit uh ciangin, bang na deih lai hiam?" a cih uh leh, Vana aksi-nelkai deih lai ing," ci a, tu-in a ute tua la dingin a pai uh hi," a cih ciangin Kawlmangpa' nasemte a ciah kik uh hi. Lampi tawntungah "Leng Tong Hoih, Leng Tong Hoih," a cici uh hi.

A tun uh ciangin a topa' kiangah,"Leng Tong Hoih hi, unau pasal sagih lakah a mah bek numei ahi hi. A ute in a deih khempeuh a piak khit uh ciangin, 'Vana aksinelkai deih lai ing,' ci a, laksak dingin a pai laitak uh hi. Mi lian hi a, a inn uh zong hoih mahmah hi," a cih uh ciangin, "Tua bang ahih leh ka zi dingin va la un," ci-in a sawl kik hi.

Leng Tong Hoihte' inn a tun uh ciangin, "Leng Tong Hoih aw, kong hong hon in," ci-in a sap uh hangin a dawng nuam kei hi. A innvengte kiangah, "Bangci sap le ung hong dawng ding a hi hiam? Ka u Mu Nei Thang Dal na hih leh ka tuikuang sin hong beng in, hong ci hi, tui kuang sin koi lai-ah om hiam?" ci-in a dot uh ciangin a innvengte in, "Bikhalap nuai-ah om hi," a ci uh hi. Tuikuang sin bengin, "Leng Tong hoih, Leng Tong Hoih aw, kong hong hon in," a cih uh ciangin, "Ka ute hong tung hi," ci-in kong hon pheiphei a, dei khat a sam lai hi. Innkhak vang panin a etleh, a ute a hihlohlam a thei hi.

Tua ciangin, "Ka ute hi kei uh teh, hong hon kei ning," a ci hi. "Tua ahih leh na khutme beek hong khak in," a ci uh hi. Leng Tong Hoih in a khutme kawmvangah a khak leh phim tawh a na kilh pah uh hi. "Na veh hong khah un," a cih hangin "Inn nong hon keileh hong khah kei nung," a ci uh hi. "Tua ahih leh hong khah un, kong hong hon ning," ci a, a khah uh hi. Kong a hon ciangin manin paipih uh a, Kawlmangpa in zi in a nei hi.

A ute a tun uh ciangin a nau om loh lam a thei kei uh hi. "LengTong Hoih, Leng Tong Hoih aw, sikinn dan kua kot hon aw," ci-in tuikuang sin a betbet uh hangin a hon kei hi. Tua ciangin, "Leng Tong Hoih koi-ah om hiam?" ci-in a inn vengte a dong uh a, "Kawlmangpa zi dingin paipih ta uh hi," a ci hi.

A ute dah mahmah uh-a, Leng Tong Hoih a lak zawhna dingin hanciam uh hi. Suktai khungin a pal uh hi. A u penin, "LengTong Hoih la zo ta na hen na cih leh, ka suktai hong paltan zo sak aw" ci-in a pal leh pal zolo a, a ngaltaak kitamin a si hi. Tua mahbangin a zom a zomin hih uh a, a gukna dong sikhin uh hi. A nautum pen a min Mu Nei Thang Dal a kici khat bek a om lai hi.

Tua pa in zong hanciam a, "Ka u Leng Tong Hoih la zo ta na hen, na cih leh ka suktai hong paltan zosak in," ci-in a pal leh a kan zo hi. Mual leh mual kikalah mimkhau zang khat khungin,"Ka u Leng Tong Hoih ka lak zawh taktak ding leh hong kaptat sak in," ci-in thalpi tawh a kap leh a kap tat hi.

Tua ciangin Mu Nei Thang Dal kuan suk pah hi. Lo zau a tun ciangin lawm lokho mi hon khat mu a, "Ka gal a, lawm tangkaite aw, ka u Leng Tong Hoih na mu nam aw?" a cih leh, "Ka mu e, ka mu na e, kemkot tungah siam a gan," a ci uh hi. Paisuk leuleu a, nupi singpua vai ciah khat tawh a kituak hi. "Ka u Leng Tong Hoih na mu nam?" ci a, a dotleh, lawm dangte' cih mah bangin a dawng hi. Paisuk leuleu a, a dai ngei a tun ciangin vahui in a kibawl hi. Tua khit ciangin lenga, a u LengTong Hoihte' guatonmung dawn-ah a va tu hi. 

En suk in, "Ka nuai-a siamgannu aw, ka u Leng Tong Hoih na hi nam?" a cih leh, "Ka hi e, ka hi. Ka nau Mu Nei Thang Dal na hih leh ka siamtui piak hong dawn in," a ci hi. Vahui leng suka, tangban sang pen dawnah a tuang hi. Tua panin a cih ngei teng a cih leh, a u nu in zong, a dawn ngei bangin a na dawng kik hi. Mu Nei Thang Dal zong leng suk a, a u siamtui piak a va dawn leh a u in a ciampek tawh a na satlum hi.

A guh teng kiukiu a, kukkuk a ci teng pai-in, kingking a ci teng puanbu nuai-ah a koih hi. Ni sagih sung tua kimah bangmah ham kizalo dingin a cing hi. Ni sagih a cin ciangin, "Nungak zuangzuang, tangval zuangzuang, zuang tho oh," ci-in a puanbu tung a sat leh, tangval hoih mahmah khat a tho a, Mu Nei Thang Dal ahi hi.

PENG LAM TANGTHU

Penglam Tangthu

Peng Lam pen Ciimnuai pan piangin Ciaugal hong kai hi. Tonsim a kici Champhai ah hun khat laiin ukpi in om ngei hi. Peng Lam tangthu pen a kilim gen mahmah hangin a tangthu ban taka gen leh gelh om lo hi. A kipehtawi toto zong hi kha dingin upmawhhuai hi.  Ahi zongin a tangthu pawlkhat pen a man mah hi. French numei tangthu kan khatin zong hih bangin ci hi: “Chin mite in tangthu a bul leh a tawp neilo Peng Lam tangthu nei uh hi,” a ci hi.

Tedim Simmi in Peng Lam kici a, Kukite in Beng Lam ci a, Hmarte in Surbur ci in, Mizotein Chhur ci uh hi. Hmar tangthu khat in Peng Lam pen hmar namte sungah Darngawnbeh, Khawbungbeh, Hrangchalbeh leh Ngurte beh a suan pa hi ci-in ciamteh uh hi.

Peng Lam in zi nei a, a min pen Thai Rong Chong hi. A sanggam dangte min – De Van Thang, De Van Ngul leh Si Van Lal te ahi uh hi. Khatvei a sanggampa Si Van Lal in Peng Lam kiangah kamsangte thugen bangin a gen in ah, “Nang pen mi minthang khat nong hi ding hi?” a ci hi. A cih mah bangin hun khat laiin Hangsai tawh Tonsim zangah mi tul sagih (7000) uk in om kici hi.

Khatvei Peng Lam in a galte a buk sungah a om leh om loh cian nuam hi. A buk gei a tun ciang, “Ni dang ka buk ka sap ciang hong dawng ahih ciangin, tu’n sam ningin hong dawn kei leh ka galte om hi inteh,” aci hi. Tua leh a gal panin, “Buk aw” ci in a sam hi. A buk in dawng lo hi. A dawn loh tak ciangin ka galte om a, hong dawng ngam lo hi’n teh? ci in khatvei a sam kik hi. A sap kik ciangin a galte in, “A buk a sap ngei a dawng ngei khat hi ding hi,” ci in, “Hawi” ci in a dawng uh hi. Tua bek leh Peng Lam in a galte om hi cih thei tel ahih manin, “Gal om ei,” ciin a tai hi.

Peng Lam a galte in nungdelh uh a, a mah zong a tawl ciangin singluang nuai khatah bu hi. A galte in a omna theilo in a singluang tung pan khuadak a, a singluang teipi tawh a khawh uh leh Peng Lam in, “E, nong khawh ka huau-huau ding uh ahi,” ci hi. A galte in, “E, hiah om ei,” ci in delh leuleu uh hi. Tua leh amah singtung kah a, a galte in a sulzui thei nawnloin cimawh in tua a sing kahna nuaiah an a ne uh hi. An a nek uh leh a naupang tata in an tang lian tata tawi a muh ciang, “E, a naupang tata in a tang lianlian tawi ta luau luau,” a ci hi.

Tua leh ‘hong kum in’ a cih uh leh Peng Lam kum nuam lo hi. Tua leh a sing bul phuk sawm uh hi. Phuk-a amah thahlup sawm uh hi. Tua leh Peng Lam in, “Kei nong thah uh leh pama mim hongte ka that khin ding hi. Tua lo zong galkap hangsan tampi khua ah ka nei lai hi.” (Amah’n galhang acihte pen naupang bangmah thei nailote hi). A galte in, “Na galkapte bangci bang taka hang uh hiam?” “Kei galhang neihte pen, ak-ekmucik ne ngam, temta hiam lai a suangtat sat ngam khawng ahi uh hi,” a cih leh a galte’n hangsantuak salua ahih manin man ngam loin a khah leuleu uh hi. Khatvei a galte in man kha hi. A khut a nunglehhen sawm uh leh Peng Lam in, “Hih bang hong hen kei un, ka kipek khia pah ding hi. Ka kiu kong ton dinga, ka ban bul tawh nong kan khawm ding uh hi. Tua hileh ka taikhia thei kei ding hi,” a ci hi. A cih bangin a galte in zong a hen uh leh a khut zan in kiphel khat suah ziau a, taimang leuleu hi.

Khatvei a galte’n manin Bual li laizangah a tai khiat theih not loh na’ngin khai uh hi. Kipek lelah a nuai tuili ah kia ding, a gei lah ban zo loin cimawh in a om laitakin Saiha zuak khat tua lampi tawnin hong pai hi. Tuapa kiangah, “Zawl aw hong hon in, nong hot kei leh hong sat ning,” a cih leh tua Saiha puapa in zong a sat ding lauin a honkhia hi. Amah a suahtat tak ciangin, “Zawl luai dih ve, nuam mahmah,” a cih leh a lawmpa zong luai paha, tuili laizangah a taang hi. Tua leh Peng Lam in a Saiha teng inn ah a ciahpih hi.

Peng Lam inn a tun ciangin a khuapihte in lamdang sa, “Hih Saiha te koi pan a na muh hiam?” ci in a dong uh hi. Peng Lam in, “Hua pamah tam mahmah, noh zong na deih uh leh va pai unla va la un,” a ci hi. A khuapihte in tua Saiha bangci lak ding cih dong uh a, Peng Lam in hih bangin hilh hi. “Pasal khempeuh in Belsan na kong uah hen ciat unla, tui sungah tuak suk le ucin kei muh bang Saiha hoih pipi na mu ding uh hi. Hih kei kong puakte pen a hoihlo pawl hi zawlai hi,” a ci hi. Khua papite zong Belsan a kong uah khih in tuili gei va tung khengkhang uh hi. A tuak ngam omlo in a gei pan gal-et diamduam uh hi. Tua leh Peng Lam in thakhat in mi khat sawnkhiatsuk khat suah a, “En vuau, en vuau, huapa in a hoih tata teng ei,” a cih leh a geia khatpa zong tuakkhat suah in a banban in hong tuak uh a, a vekun tuakkhia khin uh a, a Belsan sungah tuidim ahih manin kuamah hong thokhia to kikthei khat zong om lo in a vekun si khin hi.

Khatvei Peng Lam in Haigah lo in a kung tung kah to hi. Haimin kham Zulei khat a bungbulet a a tuaksuk (a kum suk) a mu hi. Amah zong a kum ciang Zulei kum bangin a lu lei lam ngain a kum leh a lu hai bul kikhawh suk na hi. Tang theilo in sibup in tawlkhat om hi. A khanlawh ciangin a lu-i tukna pen, “E, hih lai Sai pai hi maw, a khap khawng na om ta deda,” a ci hi. Tua leh pai a sawm leh a kiatna gim sim ahih manin nuam takin a pai thei kei hi. “E he, kei a gim hi khawng ve’ng e,” ci in a kipuakna ding inn ah namkhau la in amah mah a ciah hi. A hai phung mahmah hong tung kikin a namkhau pen a taw-ah khih in, amah mah kipua in inn ah a ciah hi. Mi’n, “Peng Lam aw, a bangci na hiam?” a cih uh leh, “Ka ci na a, a kipua hi’ng e,” a ci hi.

Khatvei gamlak ah pai a, ahih ding thei khollo hi ding hiven, a zangbal naangpan in a kiatkiat hi. Tua laitakin a galah Sakhi hawk khat suah a, a zang kiattan kha hi. Ding to a, a kiim a et leh a zang a kiattan mu hi. “E, tua Sakhi hawk in hih khawngah a kal nusia veh,” ci in thakhat in a kam sung den tohna a, “Uih ta ngeungau lai tei,” a ci hi.

Khatvei Peng Lam Tawbingte khua ah Siavuan va kineih hi. Tawbing khuate kiangah, “Na nau uh a tawbing hong bawlsak leng nuam taka ektha thei pah ding uh hi,” ciin innka tang dawnah amah’n a ektha in paisak zangzang hi. A khuate un zong muang uh a, nau tawbing teng hong paipih uh hi. Peng Lam in a taw-ah ciangkang a kam dongin siatto in Bem sung khatah khia suk pahpah hi. Peng Lam in, “Zingciang na en le ucin a taw na vang khin ding hi,” ci in ciahsan hi. Nupite nau tawvang zingciang nei ding ciin kilawp thei mahmah uh hi. A zingciang a et uh leh nau teng na si khin hi. Khat naang lai a, nupi nih in, ‘kei nau’ ci-a a kituhna lam uh ah tua natawm si leuleu hi.

Khatvei a lawmpa tawh mi khua khatah a pai uh leh misi khat om hi. Peng Lam in “Hih a bangci hiam?” a cih leh a lawmpa in, “A si hi,” a ci hi. Peng Lam in umlo in, “Hih pen a ihmu hi,” a ci hi. A lawmpa in, “A si hi, khoih ve a bil zong a vot veleh,” a cih leh a bil na vot deldal hi. Tua leh amah zong khatvei a lampai laiin huih leh guah in mut gawp hi. A bil a khoih leh vot ahih manin, “E, kei zong a si hi khong ve’ng e,” ci in lamlai ah a lum hi. Mi khat hong pai a, “Peng Lam aw, bang tuak na hia, hih khawnga na lup?” a cih leh, “A si hing,” a ci hi. “A si in lah na paupau thei lai a,” a cih leh, “En ve, ka bil zong a vot veleh,” a ci hi.

Khatvei lampi ha a pai laiin Sakuh tai lai khat mu in matsawmin a delh pah hi. A delhdelh leh Sakuh in singluang khat tuakin a tai nading theilo in a kipei ciingtuung hi. Peng Lam in, “Hih lawmlawm kan zolo,” ci in a singluang khaisak a tua singluang nuaiah Sakuh lutin a tai suak hi. A delh hangin a pha zo nawn kei hi.

Peng Lam zi neih hun ta ahih manin a nu in zi neisak hi. Ahi zong a zi tungah a bawldan ding a theikei hi. Zanin a zi in ahih nading teng laklak hi. A zingciangin Peng Lam in a nu kiang ah hih bangin gen hi. “Nu aw nong zi neihsak a awmah uilutpi po a, a kalkawmah meimapi po hi,” a ci hi. A nu in, “Mi hai, tua uilutpo na cih pen na mek ding hilo maw? Meimapi nacih pen ahive na luk ding,” a ci hi. Peng Lam zong ciah pah vingveng in a nu cih bangin va hih hi. Peng Lam in hahkat lua leuleu ahih manin a zi in thuak zolo leuleu hi. Peng Lam nu kiangah va hek leuleu a, “Peng Lam in hong awlsak man mahmah kei,” a cih leh a nu in, “Hong hih ding ciangin umpeu khat na taw nuaiah koih sim in la, na ei, na ei, ci le cin hong hih nawnlo pah ding hi,” a ci hi. Amah zong a teknu gen bangin ahih hi. Tua a kipan Peng Lam in zong hih nawnlo hi.

Ni khat guah hong zu hi. A innkim teng uh tui dim khin hi. Peng Lam in, “Nga khat peuh ka mat khak leh ngen hong khuh dih ning e,” a ci hi. Ngen a khuh leh Ukeng khat man hi. A huanna ding bel sungah a ukeng thatlum lopiin a khiat suk leh len khiat khat suah a, a zi phei tung tu hi. A zi kiangah, “Na tang kei aw,” ci in singkhuah tawh asat leh a zi phei tawh sattan suk khawm hi. A zi in, “Ka phei nong sat kha veleh,” a cih leh, “Ke’n na phei sat keng Ukeng hi ka sat,” ci lian hi.

Khatvei a thangsiah ava vil kik leh Sakhi na awk a, Sahang in na nene hi. Peng Lam in a sa awk lak a sawm ciangin Sahang in na lit neinai zel ahih manin la theilo in ciah a, a zi a hilh leh, “Sahang hi lo maw, tu a kipan a san peuhmah na lauh ding hi,” a ci hi. Ni khat a zi in, “A san peuhmah na kihtaak ding hi” a cih a lungsimah om den hi. A zi in sun khat a nik san innka ah hong pho suah a Peng Lam a lau in kiko ziaizuai hi. A zi in, “Bang hi peuhmah hiam?” ci-a a etsuah leh Peng Lam in a niksan kihta a, a kiko nahi hi.

Khatvei a zi in, “Thang na vil leh a uih hong pua kei in,” a cih leh Peng Lam in, “A uih na cih koi bang hiam,” a cih leh, amah’n a su sawksak a, “Hih bang hi a uih,” ci-a a nap sak leh uih sa lua a, a khut a siak leh suang thu sa tungah siak kha a, sa sa lua in tua pen a kam sungah muam khat suah leuleu hi.
            Khatvei a zi tawh lokuan uh a, guah hong zu hi. Bukna buk neilo uh ahih manin Peng Lam in a khutme dawn Ailum khat om tua nuaiah a koih leh a zi in, “Bang nuamtuamsa na hiam?” a cih leh “Khutme kawtlo zong nuamtuam,”  ci hi.

            Peng Lam te’n zong nau hong nei ta uh hi. A zi in “Nau na kem inla, theithek dawn liim in i inn hong sut tak ciangin nitak an na huan in,” ci in kuansan hi. Amah zong a ni liim a gen thei siamlo in, “Theithek dawnah na huanin,” a ci sa in, a um a bel teng tawh a sing khul ding teng tawh Theithek dawnah an huan dingin a kahto hi. A zi lokuan hong ciah a, “I bel teng koiah om hiam?” a cih leh, “Theithek dawnah na huanin ci hilo na hi hiam?” a ci hi. A zi in, “‘Theithek dawnah na huan in ci keng, Theithek dawn liim in i inn hong sut ciang na huan in,’ ci bek ing” a ci hi.

            Ni khat nau kem leuleu hi. Kapkap in a cihna ding theilo hi. A kahna hang theihsawm in a pum teng a velvel leh a siipnem phudipdip pen amu hi. “E, hih a meima na sa ahi veleh, salkhia leng dam in ciai,” ci in a thakhop in a sal leh a khuak salkhia in a nau si hi. A zi hong tunga, “Nau koiah om hiam?” a cih leh, “Luai sungah ihmu, sun in a luzang meima na sa lua a, ka salsak leh tu’n nuamsa-a a ihmu hi,” a ci hi. A zi in a et leh a nau a sisa in na om hi. Tua ciang a nau uh pen a si cih a nu in hilh a Han ah vuisak hi. A vui ding ciangin Phek-hual sungah zialin a pua hi. Tua pen a puakna lamah a nungah na tawlhkhia hi. Han tung a, a Phek bek a vui hi. A ciah ciang lampi ah ama nau a kiatsuah pen mu a, “E, ei nau bek a si i sak leh mi naute zong na si tei uh hi maw?” ciin lamkhang ah a sui khiasuk hi.

            Khatvei a lawmte  khat tawh khua khatah ava hawh uh leh mi’n na dong a, “Na damdam uh hiam, patau khawng om buang kei maw?” a cih leh Peng Lam in, “Om kei,” a ci hi. A lawmin, “Patau om lo, na ta si hilo maw?” a ci hi. Peng Lam in, “En tua bang patau ci khang e, inn kaang buahbuah khawng patau ci bek hang,” a ci hi.

            Ni khat Ai-um neite kiangah va hawh hi. A nek sak uh leh lim sa mahmah hi. “Hih bang hiam?” a ci hi. Ai-um hih bang ahih leh kei zong bawl ning ciin inn lamah nawhsa in tai hi. A min bang a mangngilh khak ding lauin, “Ai-um, ai-um,” ci sa in a tai leh suang sui kha in tuk a, mangngilh hi. Tua leh tua ai-um min theih sawm in a tukna teng a vial zonzon hi. Mi’n “Bang hiam na zon?” a cih uh hangin a gen ding theilo hi. Mi khat hong pai a, dong leuleu hi. Ahi zongin gen ding thei tuanlo ahih manin lungngaingai hi. Tuapa in, “Ai-um maw?” a cih leh, “He, he, tua hi ei, Ai-um ai-um,” ci kawm in inn lam zuanin a tai hi.

Ni khat a ni tawh Aisa sawkin pai uh hi. Aisa kua khat sawkin a ni khem hi. “Ka khut Aisa in hong pet,” ci in kiko hi. A ni in a va dawhpih leh a mah’n a kuatawng lamah lehhensuk semsem hi. A ni kiangah, “Hong huh mengmeng in,” ci a, a ni in lah a cihna ding theilo hi. “Pama singbul va dongin,” ci in sawl hi. Singbul va donga, a ni muhloh kalin aleh lamah va dinga a ni in, “Singbul aw, Peng Lam khut Aisa in pet in bangci cih ding ka hiam?” a cih le a langlam pan Peng Lam in, “A ni su lu leh pha in the,” ci in dawng a, amah tai vingvengin Aisa kua ah a khut na khumkik hi. “Singbul in bang hong ci hiam, manlangin ka khut na lua?” a ci hi. A ni in lah gen nuam lo hi. “Va pai kik in la, hua laia Suangtum va dong kik pak in,” a ci leuleu hi. A ni zong pai in va dong leuleu a, Peng Lam zong a muhloh lam pan tua a thu dot pen amah mah in va dawng kik hi. Ani hong pai kik leuleu a, amah zong Aisa kua mah ah a khut na hentum leuleu in, “Bangci hiam na Suangpi dot in,” a cih leh a ni in gen khia a, a ni sulu in ciah hi.

Khatvei mi khua ah Sial lei in va pai hi. A Sial lei in inn a tun ciangin a ek tha hi. Peng Lam in, “Mi’n zong Bel tawvang khawng deihlo ahih ciang ka Sial lei zong a tawhawmpi khat hi khong hilo maw?” ci in a Sial lei pen va khelkik vingveng hi.

A u tawh lo kiveng a, ama-a a khunglam hi in a u aa pen a tawlam ahi hi. A u pen a lotaw uh pan Thanok in na khem tawntung hi. Lau lua ahih manin Peng Lam tawh lo kikhek dingin a kut leh kikhek uh hi. Peng Lam zong a khem mah bangin na khem a, ahi zong amah’n na lau deksuai lo hi. Peng Lam in sun in a buk sungah luai vawh in luai zel hi. Tua pen Thanok in eng mahmah hi. A lo kuan ciah kikal in Thanok a luaiah na luai zel hi. Peng Lam in, “Kua hi peuhmah hiam, hih ka luaia hong luaisim sak zel pang ning,” ci in a liang zawl tungah pang sim hi. A vai ciahin kibawl a, a liangzawl tungah a buksim leh Thanok hong pai a, luai dinga a hong kipat laitakin Peng Lam in man hi. Thanok in, “Hong khah in,” a cih hangin Peng Lam in, “Hih na Sakibuhsuak hong pia lecin kong khah ding hi,” a cih leh Thanok in, “Hong khah lecih kong pia ding hi,” a cih leh Peng Lam in “Hong pia masa in,” ci a, tua ciang a Sakibuhsuak pen pia hi. “Bang ci zat ding hiam?” ci leuleu hi. “Hih tawi in, Sakibuhsuak” ci lecin, na lotaw pan buh bekbek hong piang nainai ding a, na lokhung pan sial bekbek hong piang ding hi” a ci hi. Tua zawh ciang Thanok a khah hi. Peng Lam in “Sakibuhsuak” a cih leh a cih mah bang Sial leh Buh hong piang nainai hi. Tua-a kipan in Peng Lam hau mahmah hi. Hih banga a hauh a theih tak uh ciangin a khuapihte un a suhsak zia ding ngaihsun uh hi. Ni khat a veng pa in, “Peng Lam na inn kang ei,” a cih leh amah zong a Sakibuhsuak a kaatding lau in inn pua ah paih khat a suah leh a vengpa in na topsak pah hi. Tua a kipan a taan leuleu hi.

Sun khat pen Peng Lam in a khuapihte uh Nga benga a pai kal un a mei phualvuh teng na sukmit sak dikdek hi. A ciah uh ciangin kuama’n mei neilo uh a, a kan uh leh Peng Lam bekin mei-am a nei hi. Lak ding a va nget uh ciangin, “Lak khat hih khat,” na ci hi. Mi’n zahpih in, “Peng Lam zanghuk,” ciin nehpik in a ciahsan zel uh hi. A tawpna ah meigong khat hong pai a, va la hi. Meigongnu in mei nei cih a theih uh ciangin a ma kiangah lak a sawm uh leh, “No zong va la lel ve vua ei zong i lu i taw a i lei hi lo maw,” na cihsan hi.

Khatvei Peng Lam te nupa suk tungah lum uh a, a nupa un a laita ding kituh niloh uh hi.
Ni khat Peng Lam a nu in, “Lam aw, mi’n zong sum peipei nang zong na pei tei ve,” a cih leh Kamu akguaciang dawnah khih in a pei leh peimang hi. A nu in, “Tua bang ding hilo, tu khawng hei khawng na sek ding a, tua in Vaimim khawng na khekna kei ding maw?” a ci hi. Amah zong tu khawng hei khawng sek in mi khua ah Vaimim va khek hi. A Vaimimtang pen a zinte Ak kahlei tung ah koih a, “Na Aklui un ka Vaimim tang a nek peuhmah leh Ak ka tangh ding hi,” a ci hi. Ak gilkah dingin hong pai a, kahlei tunga Vaimim tang pen hong ne takpi hi. A aklui uh tang pah hi. A zan ciangin misite kiangah, “Na misi uh hoih tak cingh un, ka ak hong nek sak peuhmah leh na misi uh tangh ding hi’ng,” a ci leuleu hi. Amau lau kisa lim cin zawzen napi khuavak kuan ciangin zanhak pawl a ihmut uh suakin ihmu khin uh hi. Tua laitak in Peng Lam in a misi ak a pet sak hi. Peng Lam in, “Ka cih mah maw, na misi uh hoih tak kem un ka cih, ka ak hong neksak takpi veleh, tun na misi uh tangh ning,” ciin paipih hi. Sai cinghpa lampi ah a misi koih a, hong pai tak ciangin, “Na Sai in ka pa siklum hi, tua ahih manin na Sai ka tangh ding hi,” ci in a Sai a tangh leuleu hi. Tua ciang a Sai paipih in Tho khat mi khat in samzang tawh khih in “vivi” ciin hamsak vilvil hi. “Na vivi leh ka Sai kikhek ni,” ciin kikhek leuleu uh hi. Tua khit ciang numei tui bel a pua a hong pai ‘kiling kiling’ ci-a ging pen deihgawh leuleu in, tua tawh kikhek leuleu a, a tui ama puak banga puak a sawm leh pua thei lo in tukpih a, a khawtaw dong tuksuk a, a ekteh liangin tuk a, si ta hi kici hi.

[Peng Lam tangthu pen gendan tuamtuam, theihdan tuamtuam tampi om hi. Tua a kibang lo khempeuh hih laibu sungah gen ni cileng laidal in zong hong cinlo ding ahih manin hih a kigen bang pen khat ii gendan bangin i ngaihsut lel ding hi. Agam agam leh sim leh mal sak leh khang gendan zong a tuam ciat hilai hi. A thubul lian kuama’n lai tawh pansan a gen thei omlo ahih manin a kigendan pen gendan khatin i ngaihsut theih ding hi. Tangthu dang a kibanglo khat pen Temsawnpa leh Gal Ngam, Hang Sai te tangthu khawng hi. A dangte pen a kibang pian khin hi.]

            Gen dan kibang lo ka cih nopna in, Sim lam Chin (Zomi) leh India gam Paite te gendan leh Mizote gen dan, Kukite gendan tawmtawm in kikhiatna om ka cih nopna hi. I vekin Chin pana piang Zomi hi a, Zomi pan- Mizo, Paite Baite, Hmarte, Pawite, Gangte, Ralte, Zoute, Simte, Sihzang, Tedim, Kuki, Lakher, Khalkha, Falam, Ngawnte, Khiangte, Masho, Khumi, Asho, Khaizo, Pansaizo, Suleizo, Zotung, Zophei cih bangin mi i bat theih zawh lohna dingin i kikhen neunau hi. Hih pen ei Zomi kamsiatna lian pen hi.
Source: ZOMI HANDBOOK (unpublished) by Bu Mc Thatbawk, Shillong, India
Ciamteh Ding: India galkap bu Pu Thatbawk in Zomi tawh kisai Tangthu, La, Ngeina, etc lai gelhsa tampi nei a, a publish ding mi mu pak nailo ahih manin a laidal in kem hi. A lunglut i om leh kizop theih ding hi. Ama beh tangthu (Hatlang) zong tampi kihel hi. Amah banga khanglui thu thei tawmcik i neih laka khat hiding ahih manin thu leh la lunglut mite in kizoppih dinga hoih mahmah khat hi.  
Hau Za Cin
Phuitong Liim