လူကုန္ကူးမႈေတြနဲ႔ အဓမၼ ေစခုိင္းမႈေတြကုိ တုိက္ဖ်က္ဖုိ႔မွာ အဓိက အဟန္႔အတား ျဖစ္ေနတာက သိပ္ ေနာက္က်ေနတဲ့ ဥပေဒေတြေၾကာင့္ပဲ ျဖစ္တယ္လုိ႔လည္း သံအမတ္ႀကီး Luis CdeBaca က ေျပာခဲ့ ပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခုခ်ိန္မွာေတာ့ အဓမၼလုပ္အားေပး ခုိင္းေစမႈအတြက္ ခြင့္ျပဳထားတဲ့ ဥပေဒကုိ ျပန္ၿပီး ျပင္ဆင္ထားတဲ့ ဥပေဒ ရွိေနၿပီျဖစ္ေပမယ့္ ေဒသဆုိင္ရာ အာဏာပုိင္ေတြကေတာ့ အခုခ်ိန္ထိေအာင္ လုိက္နာျခင္း မရွိေသးဘူးလုိ႔ အာရွ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္ AHRC ရဲ႕ ေရွ႕ေနက ေ၀ဖန္ ေထာက္ျပ လုိက္ပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္း ေဒၚခင္မ်ဳိးသက္က တင္ျပ ေပးထားပါတယ္။

ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ ၃ ရက္ၾကာ လာေရာက္ခဲ့တဲ့ အေမရိကန္ ႏုိင္ငံျခားေရးဌာန လူကုန္ကူးမႈ တုိက္ဖ်က္ေရး ဆုိင္ရာ သံအမတ္ႀကီး Luis CdeBaca က ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ လူကုန္ကူးမႈဆုိင္ရာ ျပႆနာေတြကုိ ေျဖရွင္းႏုိင္ဖုိ႔ အားနဲေနတယ္လုိ႔ ေ၀ဖန္လုိက္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အစုိးရက အဓမၼလုပ္အား ခုိင္းေစမႈကုိ တရား၀င္ ခြင့္ျပဳထားသ၍ ဒီတုိက္ဖ်က္ေရး ဆုိင္ရာမွာ ဘယ္ေတာ့မွ တုိးတက္မွာ မဟုတ္ဘူးလုိ႔လဲ ေျပာဆုိခဲ့တာမုိ႔ ဒါဟာ ေဒသ အာဏာပုိင္ေတြမွာ အဓိက တာ၀န္ရွိတယ္လုိ႔ အာရွ လူ႔အခြင့္အေရး ေကာ္မရွင္က ေရွ႕ေန ဦးမင္းလြင္ဦးက သုံးသပ္ပါတယ္။

"ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းမွာ ၁၉၀၇ ခုႏွစ္ေလာက္က ျပဌာန္းထားတဲ့ ၿမိဳ႕မ်ားနဲ႔ ေက်းရြာမ်ား အက္ဥပေဒေတြအရ လူေတြကုိ အဓမၼ လုပ္အားေပး ခုိင္းေစႏုိင္တဲ့ ကိစၥရပ္ကုိ ခြင့္ျပဳထားတယ္ ဆုိတာေတြကုိ ေျပာသြားတာ က်ေနာ္တုိ႔ ၾကားရတယ္။ အမွန္ကေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွာ ျပည္ထဲေရး ၀န္ႀကီးဌာနက ၁/၉၉ ကုိ ျဖည့္စြက္ အမိန္႔ဆုိၿပီး ထုတ္ထားတာ ရွိပါတယ္။ ျဖည့္စြက္ အမိန္႔မွာ မီးေဘး၊ ေရေဘး၊ ေလေဘး၊ သဘာ၀ ေဘးအႏၱရာယ္ ကိစၥရပ္မွတပါး သာမွန္ ျပည္သူ တဦးတေယာက္ကုိ အလုပ္ အဓမၼ ခုိင္းေစျခင္း မျပဳရ ဆုိတာ အတိအလင္း ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
ခုိင္းေစမယ္ ဆုိလုိ႔ရွိရင္လည္း ထုိက္သင့္တဲ့ လုပ္အားခေငြ ေပးၿပီးေတာ့မွ ခုိင္းေစရမယ္ဆုိတာကုိ ညႊန္ၾကားခ်က္ေတြ ထဲမွာ အတိအက် ျပဌာန္းထားတာ ရွိတယ္။ ဒါေတြကုိ ေဒသဆုိင္ရာ အာဏာပုိင္ေတြ ကုိယ္တုိင္ကုိယ္က လုိက္နာ ေဆာင္ရြက္ျခင္း မရွိပဲ ခုခ်ိန္ထိ က်ဴးလြန္ ေဖာက္ဖ်က္ေနတဲ့အတြက္ ႏုိင္ငံတကာကေနၿပီးေတာ့ လက္ညဳိးထုိးၿပီး ေျပာသြားစရာ ျဖစ္တယ္လုိ႔႔ပဲ က်ေနာ္ကေတာ့ ေျပာခ်င္ပါတယ္ ခင္ဗ်။"

ျမန္မာႏုိင္ငံအတြင္းက လူကုန္ကူးမႈျပႆနာအတြက္ ခ်မွတ္ထားတဲ့ ဥပေဒေတြကုိ တိတိက်က် လုိက္နာဖုိ႔ လုိအပ္သလုိ လက္တလုံးၾကား လုပ္ႏုိင္တဲ့ ဟာကြက္ေတြအတြက္ ျဖည့္စြက္တဲ့ ဥပေဒေတြ ျပဌာန္းဖုိ႔နဲ႔ တရားေရး အာဏာကုိ အလြဲသုံးစား မလုပ္ဖုိ႔အတြက္ သိပ္ကုိ အေရးႀကီးတယ္လုိ႔လဲ ဆုိပါတယ္။

"လူကုန္ကူးမႈတုိက္ဖ်က္ေရး ဥပေဒ ျပဌာန္းထားတာေတာ့ ၾကာၿပီ။ ဒါေပမယ့္လည္း ဥပေဒကုိ လုိက္နာ အေကာင္အထည္ ေဖာ္တဲ့ဥစၥာက အလြန္မွပဲ အားနဲတာကုိ ေတြ႔ရတယ္။ ဒီလူကုန္ကူးမႈ တုိက္ဖ်က္ေရး ဥပေဒနဲ႔ အေရးယူမယ္ဆုိရင္ အဓိက ပါ၀င္ ပတ္သက္ေနတဲ့သူေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက အစုိးရ အာဏာပိုင္ေတြနဲ႔ မကင္းတဲ့သူေတြ ျဖစ္တာ က်ေနာ္တုိ႔ ေတြ႔ရတယ္။ ဒါကလည္း အားနဲခ်က္ တခ်က္ ျဖစ္တယ္။ ဒီလုိမ်ဳိး အေရးယူတဲ့အခါမွာ ဥပမာအားျဖင့္ ေျပာရရင္ ကေလးစစ္သားလုိမ်ဳိး ကိစၥဆုိလုိ႔ရွိရင္ ေရာင္းသူ ၀ယ္သူ ႏွစ္ဦး ႏွစ္ဖက္ကုိ အေရးယူရတဲ့အခါမွာ တပ္ရဲအဖြဲ႔ေတြကေနၿပီးေတာ့ လက္ခံ ေငြထုတ္ေပးတဲ့ ဗုိလ္မွဴး၊ ဗုိလ္ႀကီးေတြကုိက အစ အေရးယူရမယ့္ သေဘာ ျဖစ္လာတယ္။

အဲဒီလုိမ်ဳိး အခါမွာ ေရွာင္ကြင္းလုိတဲ့အတြက္ သာမွန္ လူခိုးမႈေလာက္ပဲ ျပစ္ဒဏ္ ခ်မွတ္ႏုိင္တဲ့ ဥပေဒေတြနဲ႔ အေရးယူၿပီး ေျဖရွင္းတယ္ဆုိတာကုိ က်ေနာ္တုိ႔ ေတြ႔ရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အာဏာပုိင္ေတြ အေနနဲ႔ ဒီ လူကုန္ကူးမႈနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ အတိအက် အေရးယူမယ္ ဆုိလုိ႔ရွိရင္ ဥပေဒမွာ လုိအပ္တဲ့ အခ်က္ေတြ ထပ္မံ ျဖည့္သြင္းဖုိ႔ လုိတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့တခါ ဒီ အာဏာပိုင္ေတြကုိ အေရးယူတဲ့အခါမွာ ထိထိေရာက္ေရာက္ အေရးယူႏုိင္ဖုိ႔အတြက္လည္း တရားစြဲ အဖြဲ႔အစည္းေတြကုိ ဖြဲ႔စည္းေပးႏုိင္ဖုိ႔ လုိတယ္။"

မစၥတာ CdeBaca က ျမန္မာႏုိ္င္ငံမွာ အစုိးရတာ၀န္ရွိသူေတြ၊ ေခါင္းပုံျဖတ္ အလုပ္ရွင္ေတြရဲ႕ အဓမၼလုပ္အား ခုိင္းေစမႈ ျပႆနာေတြအျပင္ ကေလးစစ္သား စုေဆာင္းမႈနဲ႔ လိင္ ေဖ်ာ္ေျဖေရး လုပ္ငန္းေတြအတြက္ လူေမွာင္ခုိမႈ ဆုိင္ရာေတြမွာ အစုိးရကေန ထိထိေရာက္ ေရာက္ လုပ္ေဆာင္ဖုိ႔အတြက္ တုိက္တြန္းခဲ့ပါတယ္။

ဒီလုိ ကိစၥရပ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အေမရိကန္ အစုိးရက ေဒသတြင္း တျခားႏုိင္ငံေတြလုိပဲ ျမန္မာႏုိင္ငံ အတြက္ အကူအညီေတြ ေပးႏုိင္တယ္လုိ႔ ဦးမင္းလြင္ဦးက ေထာက္ျပပါတယ္။

"အစိုးရအေနနဲ႔ နားလည္မႈ စာခၽြန္လႊာ လက္မွတ္ ေရးထုိးၿပီးေတာ့ လုပ္ကိုင္ ေဆာင္ရြက္မယ္ ဆိုရင္ေတာ့ ရပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လည္း ဆိုေတာ့ ဒီနယ္စပ္ ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီးေတာ့ ျဖစ္ပြါးတဲ့ ကိစၥရပ္ေတြ ဥပမာ အိႏၵိယ၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္၊ တရုတ္၊ ထိုင္း၊ လာအို၊ ဗီယက္နမ္ စတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ နဲ႔လည္း ဒီလိုပဲ ႏွစ္ဘက္ သေဘာတူ နားလည္မႈ စာခၽြန္လႊာေတြ လက္မွတ္ေရး ထုိးၿပီးေတာ့ ႏိုင္ငံတကာ ရဲအဖြဲ႔နဲ႔ ပူးေပါင္းပါ၀င္မယ့္ တခ်ိဳ႕ ကိစၥရပ္ေတြမွာ လက္မွတ္ေရးထိုး လိုက္တယ္ဆိုရင္ ဒါေတြဟာ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ႏို္င္တဲ့ အဆင့္ ေရာက္လာလိမ့္မယ္လုိ႔ ထင္ျမင္ ယူဆပါတယ္”

အေမရိကန္ ႏို္င္ငံဘက္က ျမန္မာႏို္င္ငံအေပၚ အေရးယူ ဒဏ္ခတ္မႈေတြ ထဲမွာ ျမန္မာႏို္င္ငံရဲ့ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖါက္မႈေတြ အျပင္ လူကုန္ကူးမႈဆိုင္ရာ ျပႆနာေတြ၊ ကေလးစစ္သား စုေဆာင္းမႈနဲ႔ မူးယစ္ေဆး၀ါး ဆိုင္ရာ ျပႆနာေတြပါ ပါေနပါတယ္။ အေမရိကန္ အစိုးရရဲ့ လူကုန္ကူးမႈဆိုင္ရာ ၂၀၁၁ အစီရင္ခံစာ ထဲမွာေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံကို တီယာ ၃ (Tire 3) လို႔ေခၚတဲ့ အစိုးရကိုယ္တုိင္ တိုက္ဖ်က္ေရးကို အားထုတ္ လုပ္ေဆာင္မႈ မရွိတဲ့ အဆိုးဆံုး အဆင့္မွာ သတ္မွတ္ထားဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။