ျမန္မာအစိုးရအေနနဲ႔ တုိင္းရင္းသားေဒသေတြမွာ ထိန္းသိမ္းခံထားရသူေတြ အပါအ၀င္ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြ အားလံုးကို ျပန္လႊတ္ေပးတဲ့အခ်ိန္အထိ ႏိုင္ငံတကာ အသိုင္းအ၀ိုင္းက ခ်မွတ္ထားတဲ့ စီးပြားေရးနဲ႔ ကုန္သြယ္ေရးဆိုင္ရာ ပိတ္ဆို႔ ဒဏ္ခတ္မႈေတြကို ျပန္လည္ ႐ုပ္သိမ္းတာမ်ိဳးမလုပ္ဖို႔ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသား လြတ္ေျမာက္ေရး အဓိက လႈပ္ရွားေျပာဆိုေနၾကသူေတြက ေတာင္းဆိုလုိက္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ျမန္မာႏုိင္ငံမွာရွိတဲ့ ကုလသမဂၢ ေအဂ်င္စီေတြကေတာ့ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္း ဆင္းရဲမြဲေတမႈ ေလွ်ာ့ခ်ေရး လုပ္ငန္းေတြကို အကူအညီေပးႏိုင္ဖို႔အတြက္ ေထာက္ပံ့ေငြေတြ ခြင့္ျပဳေရးမွာ ဒီ ဒဏ္ခတ္ပိတ္ဆို႔မႈေတြ ႐ုပ္သိမ္းဖို႔ အေရးႀကီးတဲ့အေၾကာင္း ေျပာပါတယ္။ ဗြီအိုေအ သတင္းေထာက္ Ron Corben ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕က ေပးပို႔ထားတဲ့ သတင္းလႊာကို မခင္ျဖဴေထြးက အစီရင္ခံထားပါတယ္။
ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ႏုိင္ငံေရးက်ဥ္းသားအားလံုး လြတ္ေျမာက္လာတဲ့ အခ်ိန္အထိ ႏုိင္ငံတကာ အသိုင္းအ၀ိုင္းအေနနဲ႔ စီးပြားေရးအရ ပိတ္ဆို႔ဒဏ္ခတ္မႈေတြကို လံုး၀ ဖယ္ရွားပစ္လိုက္တာမ်ိဳး မလုပ္ဘဲ ျမန္မာအစိုးရအေပၚ ဆက္ၿပီး ဖိအားေပးသြားဖို႔ လူ႔အခြင့္အေရး ေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖြဲ႔ တစ္ခုျဖစ္တဲ့ AAPP ေခၚ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားမ်ား ကူညီေစာင့္ေရွာက္ေရးအသင္း (ျမန္မာႏိုင္ငံ) က ေျပာဆိုလိုက္တာပါ။ ကိုယ္တိုင္ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသား ျဖစ္ခဲ့ဖူးတဲ့ လက္ရွိ AAPP ရဲ႕ တြဲဘက္ အတြင္းေရးမွဴး ဦးဘိုၾကည္က ဘန္ေကာက္ၿမိဳ႕မွာ သတင္းေထာက္ေတြနဲ႔ ေတြ႔ဆံုရာမွာ အခုလို ေျပာပါတယ္။
“sanctions (ဒဏ္ခတ္အေရးယူမႈ) ျပန္႐ုပ္သိမ္းဖို႔ဆိုရင္ ဦးသိန္းစိန္ အစိုးရအေနနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြကို အရင္ဆံုး လႊတ္ေပးရပါလိမ့္မယ္။ ေနာက္ နံပါတ္ႏွစ္ အခ်က္က တႏိုင္ငံလံုး အတိုင္းအတိုင္းအတာနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ရရွိဖို႔လိုပါတယ္။ နံပါတ္သံုးအခ်က္က ႏိုင္ငံသူႏိုင္ငံသားေတြ အေနနဲ႔ လူ႔အခြင့္အေရးကို ကာကြယ္ဖို႔၊ လူ႔အခြင့္အေရး အေျခအေန တိုးတက္ေအာင္လုပ္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ ႏိုင္ငံသားေတြကေနၿပီးေတာ့ လူ႔အခြင့္အေရး အဖြဲ႔ေတြကို လြတ္လြတ္လပ္လပ္ လႈပ္ရွားခြင့္ျပဳဖို႔ လုိအပ္ပါတယ္။ အဲဒီလို လႈပ္ရွားခြင့္ရၿပီ ဆိုလို႔ရွိရင္ေတာ့ ဒါ sanctions ႐ုပ္သိမ္းဖို႔ကို ျပန္ၿပီးေတာ့ စဥ္းစားသင့္ပါတယ္။”
ျမန္မာအစိုးရအေနနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသား တခ်ိဳ႕ကို ျပန္လႊတ္ေပးခဲ့တာ၊ ဒီမိုကေရစီ ေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို ႏုိင္ငံေရးမွာ ျပန္လည္ ပါ၀င္ခြင့္ျပဳတာ၊ တိုင္းရင္းသား လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႔ေတြနဲ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေဆြးေႏြးပြဲေတြ စတင္တာေတြ လုပ္လာခဲ့ၿပီးတဲ့ ေနာက္မွာေတာ့ သမၼတ ဦးသိန္းစိန္က ပိတ္ဆို႔ဒဏ္ခတ္မႈေတြကို အျမန္ဆံုး ျပန္႐ုပ္သိမ္းေပးဖို႔ ေတာင္းဆိုေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။
အခုေနာက္ဆံုးအႀကိမ္ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြကို ျပန္လႊတ္ေပးခဲ့တာမွာ ၁၉၈၈ ခုႏွစ္ လူထုအံုၾကြမႈမွာ အဓိက ဦးေဆာင္ ပါ၀င္ခဲ့သူေတြလည္း ျပန္လည္ လြတ္ေျမာက္လာခဲ့တာပါ။ ဒါေပမဲ့ ဆက္လက္ ထိန္းသိမ္းခံေနရဆဲ ႏုိင္ငံေရး အက်ဥ္းသားေတြ ရွိေနတုန္းပဲလို႔ ႏိုင္ငံတကာ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္အဖြဲ႔ Amnesty International က ေျပာပါတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ကစလို႔ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသား ၆၄၇ ေယာက္ ျပန္လည္ လြတ္ေျမာက္လာခဲ့တာ ျဖစ္ေပမဲ့ ေနာက္ထပ္ ၇၀၀ နဲ႔ ၁,၀၀၀ ၾကား အေရအတြက္ရွိတဲ့ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြ ဆက္ၿပီးရွိေနတုန္းပဲလို႔ ႏိုင္ငံတကာ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္အဖြဲ႔က ေျပာပါတယ္။
ျမန္မာအစိုးရကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသား ဆိုတာ မရွိပါဘူးလို႔ ျငင္းဆန္ေနဆဲပါ။ ဒီလို အသိအမွတ္ျပဳမႈမ်ိဳး မရွိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္လည္း တခ်ိဳ႕ ႏုိင္ငံေရး အက်ဥ္းသားေတြကို သာမန္အက်ဥ္းသားေတြလို သေဘာထားခံရၿပီး ႏွစ္ရွည္ အက်ဥ္းခ်ခံရတဲ့ အျဖစ္မ်ိဳးေတြ ျဖစ္မွာကို လူ႔အခြင့္အေရးအဖြဲ႔ေတြက စိုးရိမ္ေနၾကတာပါ။
ႏုိင္ငံေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈတခ်ိဳ႕ ရွိလာတယ္ဆိုေပမဲ့ အေျခအေနက စိုးရိမ္ရတဲ့အဆင့္မွာ ရွိေနတုန္းပဲလို႔ ႏိုင္ငံတကာ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ အဖြဲ႔က သုေတသီ Benjamin Zawacki က ေျပာပါတယ္။ ျမန္မာအစိုးရဟာ ပိတ္ဆို႔ဒဏ္ခတ္မႈေတြ ဖယ္ရွားႏုိင္ဖို႔အတြက္ ႏုိင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြကို အသံုးခ်ေနတယ္လို႔ သူက ဆိုပါတယ္။
“ဘယ္လိုနည္းနဲ႔မွ အက်ဥ္းေထာင္ေတြထဲမွာ ရွိမေနသင့္တဲ့သူေတြ၊ ဒီလိုလူေတြ အေတာ္မ်ားမ်ား ဖမ္းဆီးခံေနရတာပါ။ စဥ္းစားၾကည့္ပါ… ဒီလိုလူေတြကို အေပးအယူသေဘာနဲ႔ အသံုးခ်ေနတဲ့ကိစၥက အေတာ္ကို စိတ္အေႏွာက္အယွက္ ျဖစ္စရာပါ။”
ဒါေပမဲ့လည္း ႏုိင္ငံတကာ ကူညီေထာက္ပံ့ေရး အဖြဲ႔ေတြကေတာ့ ျမန္မာအေပၚ ပိတ္ဆို႔ဒဏ္ခတ္မႈေတြကို ႐ုပ္သိမ္း ေစခ်င္ေနၾကတာပါ။ ကုလသမဂၢ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးအစီအစဥ္ UNDP ရဲ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ ဌာေနကိုယ္စားလွယ္ Ashok Nigam က အကူအညီ လိုအပ္ေနတဲ့ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး အစီအစဥ္ေတြကို ေထာက္ပံ့ႏိုင္ဖို႔မွာ ပိတ္ဆို႔ ဒဏ္ခတ္ အေရးယူမႈေတြ ဖယ္ရွားဖို႔ အေရးႀကီးတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။
“ပိတ္ဆို႔အေရးယူမႈေတြ ဖယ္ရွားဖို႔ သိပ္ကို အေရးႀကီးပါတယ္။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံထဲမွာ က်ေနာ္တို႔ရဲ႕ လုပ္ငန္းေတြ လည္ပတ္ေနဆဲျဖစ္လို႔ပါ။ အထူးသျဖင့္ UNDP ရဲ႕ ဌာေနအစီအစဥ္ေတြ ပံုမွန္ လည္ပတ္ႏိုင္ေရးမွာ အဟန္႔အတားျဖစ္ေနတဲ့ တင္းက်ပ္တဲ့ အတားအဆီးေတြေအာက္မွာ က်ေနာ္တုိ႔ လည္ပတ္ေနရတာပါ။ ဌာေန အစီအစဥ္ဟာ ေဒသခံျပည္သူေတြရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ရည္ ျမင့္တင္ေရး ကိစၥေတြမွာ အဓိကထား လုပ္ကိုင္တာျဖစ္ၿပီး အဲဒီကိစၥေတြမွာ အစိုးရအေနနဲ႔ အျပည့္အ၀ တာ၀န္ယူရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပိတ္ဆို႔ အေရးယူမႈေတြကိုသာ ဖယ္ရွားလိုက္မယ္ဆိုရင္ အခုကိစၥေတြအတြက္ က်ေနာ္တို႔မွာ အမ်ားႀကီး အက်ိဳးေက်းဇူးေတြ ျဖစ္လာေစမွာပါ။”
ျမန္မာႏိုင္ငံအေပၚ ဒဏ္ခတ္ ပိတ္ဆို႔မႈေတြ ႐ုပ္သိမ္းဖုိ႔ဆိုရင္ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ကေနဒါ အျပင္ ဂ်ာမဏီနဲ႔ ၿဗိတိန္ စတဲ့ အေနာက္ ဥေရာပႏုိင္ငံ ၁၂ ႏိုင္ငံ အပါအ၀င္ ႏိုင္ငံေပါင္း ၃၆ ႏုိင္ငံရဲ႕ အမႈေဆာင္ ဘုတ္အဖြဲ႔ေတြရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။ မၾကာေသးခင္ သီတင္းပတ္ေတြအတြင္း အႀကီးတန္း အေမရိကန္ အထက္လႊတ္ေတာ္ ေခါင္းေဆာင္ေတြက အေျခအေနေပၚမွာ မူတည္ၿပီး စီးပြားေရးအရ ပိတ္ဆို႔ဒဏ္ခတ္မႈ ႐ုပ္သိမ္းဖို႔ကိစၥ ေျပာဆိုမႈတခ်ိဳ႕ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒီသီတင္းပတ္တြင္းမွာပဲ ဥေရာပသမဂၢ ႏုိင္ငံေတြက ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးေတြကလည္း သန္း ၂၀၀ နီးပါးရွိတဲ့ ကူညီေထာက္ပံ့ေရး အစီအစဥ္တစ္ရပ္ ခ်မွတ္ဖို႔ စီစဥ္ေနတဲ့အေၾကာင္း ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ အႀကီးတန္း ျမန္မာအစိုးရ ေခါင္းေဆာင္ေတြအေပၚ ခရီးသြားလာခြင့္ ပိတ္ပင္ထားတာကိုလည္း မၾကာေသးခင္ကပဲ ဥေရာပသမဂၢက ဖယ္ရွားေပးခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဧၿပီလထဲ က်င္းပမယ့္ ၾကားျဖတ္ ေရြးေကာက္ပြဲေတြ လြတ္လပ္ၿပီး တရားမွ်တဖို႔နဲ႔ လာမယ့္လပိုင္းေတြအတြင္း က်န္ရွိေနေသးတဲ့ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသား အားလံုးကို ခၽြင္းခ်က္မရွိ ျပန္လႊတ္ေပးဖို႔ ဥေရာပသမဂၢ ႏုိင္ငံေတြက ေခါင္းေဆာင္ေတြက ေတာင္းဆိုေနၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။